رشته مهندسی عمران چیست؟ از گرایش های مختلف تا بازار کار آن - مجله باهام

رشته مهندسی عمران چیست؟

مهندسی عمران یک رشته مهندسی است که به طراحی، ساخت و نگهداری از محیط های فیزیکی و طبیعی مانند جاده ها، پل ها، سد ها، فرودگاه ها، لوله کشی ها و راه آهن ها می پردازد. مهندسی عمران به تعدادی گرایش تقسیم بندی می گردد. این رشته بعد از مهندسی نظامی دومین رشته قدیمی دنیا در نظر گرفته می گردد.

مهندسی عمران به معنای درک محیط پیرامون و چگونگی استفاده ایمن و هوشمندانه از آن ها به منظور بهبود کیفیت زندگی است. مهندسی عمران اطمینان حاصل می نماید که تمامی سازه ها و تجهیزاتی که به اجرا در آمده اند ایمن، مالی و محیط زیست دوست باشند. آموزش و مهارت ها در مهندسی عمران بر درک محیط و المان های طبیعی آن متمرکز شده است. بهره گیری از مهارت کسب شده در تکنیک های ساخت وساز و طراحی به مهندسان عمران اجازه می دهد تا به بهترین نحوه ممکن برای پروژه های بسیار عظیم کار نمایند.

فعالیت های روزانه یک مهندس عمران بر اساس صنعتی که در آن مشغول شده است متفاوت خواهد بود. در هر حال از جمله معمول ترین وظایف یک مهندسی عمران می توان به طراحی المان های ساختاری و مدیریت پروژه اشاره نمود.

بازار کار رشته مهندسی عمران

مهندسی عمران در سال های اخیر یکی از پرطرفدارترین رشته های تحصیلی در دانشگاه های داخل کشور بوده است و از همین رو فارغ التحصیلان زیادی را روانه بازار کار نموده است. به طور کلی زمینه های کاری یک مهندس عمران به طراحی و مشاوره، نظارت و پیمانکاری و اجرا خلاصه می گردد. حوزه کاری یک مهندس عمران بسیار گسترده است و طیف زیادی از صنایع مختلفی را پوشش می دهد که از اصلی ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• معدنکاری و حفاری
• ساخت و ساز مسکونی
• ساخت و سازی تجاری
• برنامه ریزی شهری
• زیرساخت های آب و گاز
• سیستم های زهکشی
• انرژی های تجدید پذیر
• سازمان های حمل و نقل
• سازمان های دولتی

گرایش های رشته مهندسی عمران

گرایش های مختلف مهندسی عمران در واقع که فرصت های متعددی را برای رشد و پیشرفت به دست می دهند. در ادامه به طور مختصر به معرفی گرایش های مهندسی عمران پرداخته شده است.

مهندسی و مدیریت ساخت

مدیریت ساخت از رشته های بسیار به کار گرفته شده در طراحی و ساخت ساختمان ها است. معماری و طراحی ساختمان ها و سازه های مصنوعی تأکید زیادی بر جنبه های زیباشناختی دارند. مدیریت ساخت به عنوان یک گرایش از رشته مهندسی عمران در واقع طراحی و زیباشناختی ساختمان را با تمرکز بر کاربرد پذیر بودن ساختمان ترکیب می نماید. این گرایش و رشته در واقع ترکیبی از چند رشته دیگر است که اصول و استانداردهای آن در کشورهای مختلف متنوع است.

مهندسی ساخت و ساز در واقع مدیریت پروژه های ساخت و ساز است. منظور از ساخت وساز در این رشته تحصیلی در واقع هر پروژه ساختمانی است که برای اهداف مسکونی یا تجاری مورد استفاده قرار خواهد گرفت. مهندس ساخت و ساز باید قادر به برنامه ریزی فعالیت های ساخت وساز، نظارت بر المان های ساختاری و آنالیز ساختمان پس از اتمام فرآیند ساخت وساز باشند. این مهندس ها در فرآیند طراحی ساختمان و حل مسائل پیش آمده در حین پروژه های ساختمانی همکاری دارند.

مهندسی زمین لرزه

مهندسی زمین لرزه یک گرایش تخصصی در مهندسی ژئوتکنیک است. به طور کلی زمین لرزه ها در واقع مجموعه ای از ارتعاشات ایجاد شده در پوسته زمین هستند که از پتانسیل لازم برای وارد آوردن آسیب ها به سازه های قرار گرفته روی سطح زمین برخوردار هستند. مهندسی که به مطالعه زمین لرزه ها در جهت حفاظت از محیط و انسان می پردازد، مهندس زمین لرزه نامیده می گردد.

در این گرایش از رشته مهندسی عمران به شناسایی مناطقی که ریسک زمین لرزه در آن ها بالا است می پردازند و با استفاده از این اطلاعات در کوشش برای استفاده از تکنیک های طراحی و ساخت وساز در جهت بالا بردن مقاومت ساختمان ها بر می آیند. شبیه سازی و تحلیل حالت گسیختگی به مهندسان یاری می نماید تا المان های ساختاری را به گونه ای طراحی نمایند که در برابر زمین لرزه ها از مقاومت لازم برخوردار باشند.

مهندسی اکولوژی

مهندسی اکولوژی از دیگر شاخه های رشته مهندسی عمران در واقع یک گرایش تخصصی در حوزه مهندسی محیط زیست است. اکولوژی در واقع به برهمکنش میان ارگانیسم ها و محیط آن ها که اکوسیستم ها نامیده می گردد می پردازد. مهندسی اکوسیستم ها بر ساخت و نگهداری از این اکوسیستم ها متمرکز شده است. مهندسان در این گرایش می توانند بر روی نگهداری از اکوسیستم های طبیعی یا ساخت و سیستم های مصنوعی متمرکز شوند.

مهندسی محیط زیست

مهندسی محیط زیست از گرایش های مهم مهندسی عمران است و به منظور خلق استراتژی های در جهت حفظ و بهبود محیط زیست مورد استفاده قرار می گیرد. محیط زیست شامل تمامی چیزهایی می گردد که توسط طبیعت خلق شده است. مهندسی در این زمینه به منظور حفظ و نگهداری از کیفیت آب، هوا و زمین مورد استفاده قرار می گیرد. مهندسی محیط زیست بر اقدامات، روش ها و نتایج پایدار تأکید دارد. مهندسان محیط زیست استراتژی هایی را که توسعه داده اند به منظور پرداختن به آلودگی ها و مدیریت ضایعات و میزان آلودگی های صوتی به کار می گیرند.

مهندسی ژئوتکنیک

مهندسی ژئوتکنیک از شاخه های مهندسی عمران در واقع روشی برای استفاده از کاربردهای زمین شناسی در مهندسی عمران است. زمین شناسی متشکل از تاریخچه فیزیکی و دینامیکی زمین و از جمله سنگ ها و مواد معدنی تشکیل دهنده آن است. کاربرد زمین شناسی به صورت درک مواد و مصالح و تکنیک های ساخت و ساز در مهندسی عمران به خود معنا می گیرد.

مهندسی ژئوتکنیک در واقع کیفیت زمین و چگونگی ساخت سازه ها بر روی آن را مورد آنالیز قرار می دهد. مهندسان با استفاده از درک خود در خصوص زمین و مواد تشکیل دهنده آن به معین احتیاج هایی از جمله فونداسیون سازه ها و ساختمان های بسیار عظیم اقدام می نمایند.

همان طور که در بالا نیز به آن اشاره شد رشته مهندسی عمران شامل طیف وسیعی از گرایش ها و حوزه کاری می گردد و تنها به چند مورد بالا خلاصه نمی شوند. از دیگر گرایش های رشته مهندسی عمران می توان به مهندسی عظیمراه، مهندسی هیدرولیک، مهندسی معدن کاری، مهندسی خطوط راه آهن، مهندسی ساختاری، مهندسی ترافیک، مهندسی حمل و نقل و مهندسی منابع آب اشاره نمود.

وظایف یک مهندس در رشته مهندسی عمران

وظایف یک مهندس در رشته مهندسی عمران تا حدود زیادی به حوزه کاری و گرایش او بستگی دارد. با این وجود از مهم ترین وظایف یک مهندس عمران می توان به موارد زیر اشاره نمود.

• تجزیه و تحلیل برنامه های بلندمدت، گزارش های پیمایش، نقشه ها و دیگر داده ها به منظور برنامه ریزی و طراحی پروژه ها
• مدنظر قرار دادن هزینه های ساخت وساز، قوانین و مقررات دولت، خطرات و حوادث بالقوه محیط زیست و دیگر باکتری ها در طول مراحل برنامه ریزی و تجزیه و تحلیل ریسک پروژه
• ثبت درخواست های لازم به سازمان های محلی و دولتی و تائید مطابقت پروژه با قوانین و مقررات مختلف حوزه ساخت وساز
• نظارت و تجزیه تحلیل و نتایج مربوط به آزمایشات خاک به منظور معین مناسب بودند و استقامت فونداسیون ها
• برآورد هزینه های مربوط به مصالح، تجهیزات و نیروی کار در جهت معین امکان پذیری پروژه های از لحاظ مالی
• استفاده از نرم افزار های طراحی در جهت برنامه ریزی و طراحی سیستم های حمل ونقل، سیستم های هیدرولیک و ساختار های مختلف در تطابق با استاندارد های صنایع و دولت
• اجرا و نظارت بر عملیات های پیمایش به منظور معین و تعیین کردن موقعیت کارگان ساختمانی، نقاط مرجع و ارزیابی های مختلف برای راهنمایی ساخت و ساز
• مدیریت تعمیر، نگهداری و جایگزینی زیرساخت های عمومی و دولتی

سخن آخر

مهندسی عمران به عنوان یک رشته و حرفه سابقه دور درازی در تمدن انسانی دارد و یکی از قدیمی ترین رشته ها به حساب می آید. در سال ها اخیر با توجه به احتیاج کشور سیل عظیمی از فارغ التحصیلان رشته مهندسی عمران وارد بازار کار شده اند و همین موضوع یک عرصه رقابتی بسیار شدید را ایجاد نموده است. رشته مهندسی عمران صنایع مختلفی را پوشش می دهد و از طرفی هم خود به چندین گرایش تخصصی تقسیم می گردد که هر یک از آن ها وظایف و مسئولیت های خاصی را بر عهده دارند.