بیابان بین شهداد و لوت پر از زباله شده است ، پیشنهاد آقای ایرانگرد - مجله باهام

به گزارش گروه اجتماعی خبرنگاران، این روزها کسی نیست که اهل گردشگری و طبیعت گردی باشد و او را نشناسد. یک عاشق واقعی ایران. مرد پر انرژی و پر جنب وجوش در طبیعت. کسی که تمام زندگی و دغدغه هایش برای ذره ذره این خاک و مردمانش است. جواد قارایی - تهیه کننده، کارگردان و راوی مجموعه مستندهای ایرانگرد که با شیوه متفاوت فراوری و ساخت، نریشن های جذاب، بیان دلنشین و خاص، صداقت ذاتی و اطلاعات دقیق و کارشناسی شده اش به همراه تصویربرداری حرفه ای و به روز توانست مخاطب های بسیاری را جذب کند.

مستندی که مورد تقدیر سازمان حفاظت محیط زیست و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گرفته و تا به امروز 2 مجموعه 13 قسمتی از آن در سیمای ملی ایران پخش شده است. مجموعه اول، 30 دقیقه ای و به سفارش شبکه چهارم سیما فراوری و مجموعه دوم نیز در 52 دقیقه به سفارش شبکه اول سیما پخش شد.

حال مدتی است که مرد طبیعت به دلیل آسیب دیدگی پایش هنگام ساخت ایرانگرد 3 در حال گذراندن دوره درمان و آماده سازی جسمانی خود است. به مناسبت روز دنیای دنیاگردی 27 سپتامبر و 5 مهرماه و همزمان با سالروز تولد 38 سالگی جواد قارایی مناسبت خوبی شد تا کیمیایی ایران گپ وگفتی با آقای ایرانگرد داشته باشد.

س: آقای قارایی اصالتا کجایی هستید و چه شد که به طبیعت و گردشگری و ساخت مستند روی آوردید؟

قارایی: من ایرانی ام. فرزند اول یک خانواده آذری تبار که از دو نسل قبل به تهران مهاجرت نموده اند. از کودکی به طبیعت علاقمند بودم و بعد از اتمام دوره سربازی کم کم طبیعت گردی حرفه ای را با ملحق شدن به باشگاه کوه نوردی اوج سبز و ستاک و بعدها با عضویت در باشگاه اسکی و کوه نوردی دماوند دوره های آموزش تخصصی را شروع کردم و سپس در رشته دنیاگردی ادامه تحصیل دادم و بعدها به دلیل عشق و علاقه فراوان دوره های تخصصی طبیعت گردی و گردشگری و دوره های حرفه ای فیلمسازی را در انجمن سینماگران جوان گذراندم و همان زمان با مرحوم محمدعلی اینانلو، مستندساز طبیعت آشنا شدم و این شروع فعالیت حرفه ای من در زمینه ساخت مستند شد.

س: چه چیزی باعث همکاری شما با مرحوم اینانلو شد و پیشنهاد همکاری از طرف چه کسی بود؟

قارایی: علاقه ویژه من به عکاسی حرفه ای طبیعت و ساخت فیلم های کوتاه در همین زمینه و سفرهای زیاد، خود دلیلی شد تا این آشنایی به شکل جدی تر و نزدیک تری ادامه پیدا کند و پیشنهاد من برای طراحی پکیج های تورهای خاص گردشگری موسسه طبیعت از طرف آن مرحوم پذیرفته شد و این شروع همکاری ما به مدت 2 سال بود.

س: هدف از طراحی تورهای خاص گردشگری و برنامه ریزی ها در موسسه طبیعت چه بود؟

قارایی: من فکر می کنم برای هر کار حرفه ای و دیده شدن احتیاج به خلاقیت است. در زمینه گردشگری و سفر هم این مورد بسیار مهم و قابل توجه است. آقای اینانلو هم بعد از آنالیز طرح ها و ایده های من پذیرفتند که با هم همکاری داشته باشیم و اولین سفر ما به کویر لوت با عنوان پیمایش لوت و ساخت مستندی بود که منجربه 1000 کیلومتر آفرود و تصویربرداری و عکاسی شد.

س: بنابراین اولین کار مستندسازی حرفه ای شما در کنار تیم مرحوم اینانلو شکل گرفت؛ این همکاری به چه شکل ادامه داشت؟

قارایی: خیر، من قبل از همکاری با ایشان از سال 87 به صورت شخصی چندین قسمت مستند در خوزستان ساختم که در ایرانگرد 1 پخش شد و مرحوم اینانلو با دیدن این مستندهای ساخته شده به من اعتماد کردند و همکاری ما شروع شد و بعد از سفر به لوت و کم کار شدن مجموعه و عدم اختصاص بودجه کافی از سوی سازمان صدا و سیما کم کم همکاری ما کمتر شد.

س: چه زمانی طرح ساخت مستندهای ایرانگرد به ذهن شما رسید و چگونه ساخته شد؟

قارایی: علاقه، هیجان و اشتیاق من برای ساخت و طراحی این مجموعه از 6 سال پیش شروع و هزینه های ساخت و خرید تجهیزات حرفه ای آن با فروش آپارتمان شخصی ام تامین شد. بعد از 15 سال سفر به بکرترین نقاط در دوردست های طبیعت ایران زمین و پس از آشنایی با مردمان طبیعت نشین و اقوام مختلف کشور عزیزمان، تصمیم گرفتم که این زیبایی ها را به وسیله قاب تصویر به عموم مردم نشان بدهم و همه از وجود این دارایی های با ارزش و ثروت ملی با خبر شوند.

پس از ساخت و فراوری 2 قسمت از ایرانگرد، کوشش های بسیاری برای ارتباط دریافت با سازمان صدا و سیما و واحدهای مستند انجام شد که در ابتدا نتیجه مطلوبی نگرفتیم و پس از جلسه با جناب آقای جواد رمضان نژاد مدیر محترم گروه مستند شبکه 4 که الان مدیر شبکه افق هستند و بعد از دیدن کار و اظهار تمایل ایشان به شروع همکاری با اختصاص بودجه بسیار کم سفارش فراوری 13 قسمت 30 دقیقه ای داده شد. بعد از پخش ایرانگرد یک از شبکه چهارم سیما و استقبال مخاطبین و کسب رتبه برترین مستند در نوروز 1392، سفارش فراوری ایرانگرد 2 را برای پخش از شبکه اول داشتیم که حدود 18 ماه ساخت آن به طول انجامید و در 13 قسمت به معرفی استان ها و طبیعت های متفاوت پرداختیم که به لحاظ کیفی از ایرانگرد یک بسیار بهتر بود. بعد از پخش آن و استقبال عموم مردم پیشنهاد ساخت ایرانگرد 3 به گروه ما اعلام شد و اکنون متاسفانه به دلیل آسیب دیدگی زانوی پایم چند ماهی می گردد که پیروز به تصویربرداری و فراوری نشده ایم.

س: لوکیشن ها چگونه برای ساخت مجموعه انتخاب می شوند؟

قارایی: برای پیداکردن این لوکیشن ها و جاذبه ها سفرهای بسیار زیادی رفتم و در این 10 سال اخیر بیشتر اوقات در سفر بودم. لوکیشن ها باید جاذبه های زیادی را داشته باشند تا مورد پسند آدم دقیق و سخت پسندی چون من قرار بگیرند؛ اگر قرار بود فقط در یک قسمت به طبیعت بپردازم، آن طبیعت باید آن قدر جاذبه های تصویری و بکر و خاصی داشته باشند که بتوانند مخاطب را مجذوب کند.

باید اضافه کنم مسائل بسیار زیاد و شرایط بسیار سختی را در فرایند فراوری داشتیم. از روز شناسایی لوکیشن ها تا سرانجام تصویربرداری و فراوری مستند ایرانگرد 2 حدود 75 هزار کیلومتر سفر کردیم و حدود 1500 کیلومتر کوهنوردی که معادل 4500 کیلومتر پیاده روی است. انتخاب این نقاط حاصل سفرهای بسیار من در سراسر ایران است.

س: آقای قارایی چقدر از ایران را دیده اید؟ به طبیعت گرم علاقه مندید و یا طبیعت سرد؟ و طبیعت کدام قسمت از ایران با روحیه شما سازگارتر است؟

قارایی: من به جز خراسان شاقتصادی تقریبا تمام استان های کشورمان را دیده ام اما نه به صورت کامل. من عاشق تمام طبیعت ایران هستم و برایم انتخاب و تفکیک اینها از یکدیگر سخت است. کوه ها و بیابان ها زیبایی های خاص خودشان را دارند، همانگونه که جنگل ها و دریا. پس من همه سرزمین زیبایم را دوست دارم.

س: کدام منطقه از ایران و کدام یک از اقوام ایرانی ما برای شما به لحاظ گردشگری خاص طبیعت، جذاب تر بوده است؟

قارایی: من واقعا به تمام مناطق دیدنی ایران و اقوام ایرانی علاقه مندم. به دلیل اینکه به راحتی با همه ارتباط برقرار می کنم ولی اگر کمی بیشتر دقیق شوم، با توجه به روحیه های مردم هر منطقه، شرایط اقلیمی و فرهنگ های متفاوت موجود می توانم 2 منطقه را انتخاب کنم، اول لرهای بختیاری را به دلیل تواضع، استحکام، قدرت و سخاوت و بخشندگی آنها که حاصل زندگی در زاگرس زیبا با کوهستان وحشی، قله های مرتفع و رودهای خروشان است. البته که طبیعت مظهر سخاوت و تعلیم و تعلم انسان است و دوم بلوچ ها را به دلیل شکیبا بودن، روحیه لطیف، مهربانی، سادگی، مهمان پذیری و جنگ گریزی، نام می برم. متاسفانه برخی از مردم با شنیدن نام بلوچستان تصویر دیگری را در ذهن خود دارند در صورتی که اینجا یکی از امن ترین نقاط کشورمان است.

س: برقراری ارتباط با مردم هر منطقه و برنامه ریزی سفرهای ساخت ایرانگرد به چه شکل انجام می گردد؟

قارایی: مردمان هر منطقه پذیرای ما برای انجام کار و تصویربرداری هستند؛ ولی در مرحله فراوری من شخصا چندین سفر به هر منطقه دارم و سپس خانواده ها را انتخاب می کنم و با آنالیز های لازم برای فصل مناسب فراوری و همچنین ساعت فیلمبرداری و فضای دکوپاژ کار انجام می گردد. بعد سناریوی هر قسمت براساس فرهنگ حاکم منطقه طراحی و نوشته می گردد. ما بعد از برنامه ریزی با تیم اجرایی راهی سفر می شویم و تا به امروز با مخالفت هیچ کسی برای تصویربرداری و کار روبرو نشده ایم.

س: هر گردشگری بر اساس روحیه، خواسته ها و شخصیت خود تعریف خاصی از طبیعت گردی دارد. شما طبیعت های متفاوتی را دیده اید، عجیب ترین سفر شما به کدام منطقه بوده است؟

قارایی: زرآباد بلوچستان که یکی از زیباترین و عجیب ترین قسمت های طبیعت ایران است. جایی که رمل ها و هرم های ماسه ای به دریا پیوسته اند با نخل های فراوان و مردمان مهربان بلوچی که در آن منطقه زندگی می کنند.

س: از اتفاقی که برای پایتان در هنگام ساخت ایرانگرد 3 افتاد بگویید که چگونه مرحله فراوری و پخش را به عقب انداخته است؟

قارایی: حدود چهار ماه و نیم پیش در سفری که به زاگرس داشتیم، به دلیل اتفاق کوچک و لغزیدن سنگ زیر پای راستم، زانوی من دچار مشکل و ربات صلیبی آن پاره شد. پس از گذراندن چند روز سخت و پرکار و کوه پیمایی و رسیدن به منطقه مورد نظر و 6 روز بارندگی شدید پی در پی توانستیم با فرمانداری دزفول تماس بگیریم تا با ارسال بالگرد به تهران برگردیم. آقای دکترابراهیمیان زانوی پای من را عمل کردند و به لطف خدا فعلا در حال گذراندن دوره تراپی و درمان آن هستم. متاسفانه به دلیل بروز این اتفاق و از دست دادن فصل بهار و پاییز و حساسیت و توجه شخصی من به ساختار حرفه ای و هزینه های بیت المال و اهداف برنامه ریزی شده برای 2 سال زمان فراوری، ایرانگرد 3 برای پخش نوروز 96 آماده نخواهد شد و به امید خداوند، ساخت و فراوری به سال بعد موکول می گردد.

س: نظر مردم و دوستداران طبیعت پس از دیدن این 2 مجموعه از ایرانگرد چگونه بود و شاخص اصلی ساختار مستندهایتان را در چه چیزهایی می بینید؟

قارایی: خوشبختانه برنامه ایرانگرد با مخاطبان مهربان و دقیقی روبرو شد که لطفشان تا امروز شامل حال ما بوده است. از سراسر دنیا نیز پیغام هایی به دستم رسید که اشتیاق و انگیزه من را برای کار و ساخت ایرانگردها بیشتر نمود و دلیل اصلی این استقبال عشق به کار و ارتباط برقرار کردن با ابزار کار بوده است. در واقع من پلی شدم میان مردم ایران و طبیعت و سرمایه های معنوی این سرزمین و اول و آخر اشتیاق و علاقه بود که باعث نتیجه های قابل تاملی تا به امروز شده است.

س: مسائل امروز گردشگری ما، به ویژه در بخش گردشگری طبیعت که تخصص و حرفه اصلی شماست را در چه چیزهایی می بینید؟

قارایی: متاسفانه، بیشتر ما برای طبیعت ارزش قائل نیستیم. در صد سال اخیر شاهد نابود کردن طبیعت به دست مردم بوده ایم. ملت هایی که پیشینه تاریخی دارند به همان ها بسنده نموده اند. ما نیز به گذشته تاریخی خود تکیه نموده و مدام یادآور آن می شویم؛ در صورتی که به خیلی چیزها احترام نمی گذاریم. داشته های طبیعی ما چیزی کم از داشته های تاریخی کهن ندارد؛ بلکه در موارد زیادی طبیعت خاص، حرف های بیشتری را بیان می نماید.

شما توجه کنید در حال حاضر داشته های ثبت شده ما در یونسکو (میراث دنیای) 21 اثر و از این تعداد فقط یک اثر مربوط به طبیعت است و آن هم بیابان لوت که سال جاری ثبت دنیای شد. ما بقی موارد هم تنها ثبت ملی شده اند که عموم مردم از همه اینها بی خبرند. چراکه اطلاع رسانی صحیحی صورت نمی گیرد. در مرحله اول ما باید با اطلاع رسانی دقیق و افزایش سطح آگاهی و تبلیغات عمومی، موجب افزایش و ارتقاء سطح دانش گردشگری و ایران شناسی مردم داخل و خارج از کشور باشیم و البته این مهم با همکاری و همیاری رسانه ها و ستادهای اجرایی تبلیغات گردشگری انجام پذیر خواهد شد.

س: دلیل اصلی کم توجهی مردم به طبیعت و تخریب محیط زیست را در چه می بینید؟

قارایی: نبود آموزش صحیح و فرهنگ آموزش. ما در آموزش و پرورش هیچ درس اختصاصی و فضای آموزشی مبنی بر حفاظت محیط زیست و ارزش دادن به طبیعت نداریم. حتی در خصوص آثار تاریخی هم شرایط به همین شکل است. من از شما سوال می کنم با توجه به سال ها کوشش در این حوزه و فعالیت تخصصی شما در این زمینه، چند درصد از مردم از آثار ثبت شده ملی و دنیای تاریخی و فرهنگی و طبیعی ما با خبر هستند؟ حتی بسیاری از مردم هنوز نمی دانند طبیعت هر منطقه چه ویژگی های ظاهری دارد. پس چگونه می توان از غیر ایرانی ها انتظاری داشت؟ سیستم آموزش ما در مدارس، مراکز وابسته و زیرمجموعه آن بسیار ضعیف عمل نموده اند. فرزندان این جامعه و آینده سازان فردای کشور ما باید یاد بگیرند که طبیعت یعنی چه و محیط زیست چه ارزشی دارد؟ تا بعدها آن را هدف سوء استفاده و تخریب قرار ندهند.

ما با خط لوله گاز، راه سازی، سدسازی، جاده سازی و پل سازی بی برنامه و کارشناسی نشده باعث تخریب و لطمه به طبیعت شده ایم، در صورتی که این اقدامات را جزء خدمات رسانی می دانیم. یک درخت سال ها طول می کشد تا به شکوفایی برسد که ما متاسفانه بدون تفکر لازم و از روی خودخواهی، تنها در چند دقیقه آن را نابود می کنیم. ما هیچ ارزشی برای محیط زیست قائل نیستیم. آموزش و پرورش باید بخش ویژه ای را در تمامی رشته ها به محیط زیست و طبیعت اختصاص بدهد و در کنار آن رسانه ها ، برگزارکنندگان مراسم های مختلف فرهنگی و غیره نیز باید در این راستا گام های مثبتی را بردارند.

همچنین باید یک فضای آموزشی بزرگ و اجرایی نیز برای مدیران، مسئولان و تصمیم گیران کشور عزیز ما آماده سازی گردد تا اسیر تصمیم های آنی و مقطعی در پروژه های فصلی و موردی قرار نگیرند. طبیعت نجات دهنده آرامش و جان انسان هاست.

س: پیشنهاد شما برای جذب طبیعت گردان داخلی و خارجی توسط شرکت های خدمات دهنده گردشگری چیست؟

قارایی: پیشنهاد اول من این است که ابتدا مدتی هیچ کاری نکنند و فقط یک مرجع قدرتمند و حرفه ای، فضای آموزشی لازم برای کلیه موسسه ها، آژانس ها و عوامل اجرایی گردشگری ایجاد کند تا به دور از در نظر دریافت منافع اقتصادی بتوانند زیرساخت های گردشگری را بازسازی و فرهنگ صحیح سفر را ترویج دهند. این باعث می گردد در ابتدا خودشان با ظرفیت های خاص هر منطقه و پتانسیل های موجود و شرایط، آشنایی کافی داشته باشند و سپس اقدام به جذب مسافر و توریست کنند. البته اکنون هم تعداد معدودی از مجموعه هایی که به شکل اصولی و صحیح سفرهای طبیعت گردی را برای علاقه مندان برنامه ریزی می کنند، وجود دارند.

بیشتر خدمات دهندگان گردشگری ما به خصوص در بخش گردشگری طبیعت، بدون اطلاعات کافی و آموزش، مسافرهای خود را به دل طبیعت می برند و به همین شکل متقابل مسائل دیگری نیز از سوی میزبانان گردشگری ما به وجود می آید.

س: تعریف شما از گردشگری طبیعت ایران چیست؟

قارایی: گردشگری طبیعت گردشگری اصالت هاست. هر کشوری که اصیل تر باشد و برای حفظ این اصالت کوشش کند پیروز تر است. گردشگر داخلی و خارجی ما مخاطب میزبانی اصیل است. سنت ها و آیین ها، پوشش ها، خوراک و غذاها و طبیعت خاص و دست نخورده هر منطقه است که باعث انگیزه مسافر و هیجان بیشتر او برای کشف و تجربه سفر مجدد می گردد.

گردشگری طبیعت چیزی به نام جاده ساخته شده، هتل و حتی امکانات اولیه به شکل شهری ندارد. مخاطب خارجی گردشگری ما هم به دنبال این ساختارهای شهری در دل روستاها و طبیعت نیست. برای مثال بیابان بین شهداد و لوت را نام می برم که بعد از مدتی استقبال، تبلیغات فردی و تورهای مسافرتی، دارای تیپ های به روز و کمپ های ساخته شده با مصالح شهری و جاده و برق شده است و آنقدر مسافر و گردشگر آموزش ندیده به آنجا رفته که پر از زباله شده است.

باید بدانیم کمپ های ثابت طبیعت ما روستاها و چادرهای عشایری است و کمپ های سیّار نیز چادرهای مسافرتی و شخصی طبیعت گردان. حضور گردشگران و سفر آنها به دامان طبیعت و مناطق مختلف باید بتواند به اقتصاد و رونق هر منطقه یاری کند نه اینکه موجب نابودی ثروت های موجود گردد.

جالب است بدانید ما در همین برنامه مستند ایرانگرد هر نوع طبیعتی را معرفی نمی کنیم که موجب تخریب و هجوم بی برنامه گردشگران گردد. هدف اصلی ما نشان دادن سرمایه های معنوی، زیبایی ها و ساختار مناطق مختلف و همچنین آموزش و دعوت به رعایت حفظ محیط زیست و احترام به طبیعت از سوی اقشار مختلف جامعه است. لذت طبیعت گردی به رها کردن خود در آنچه که هست می باشد و گردشگر باید از جنس طبیعت و مردمان آن منطقه گردد تا بتواند از سفر خود لذت ببرد.

س: چه نظری در خصوص شعار گردشگری سال جاری گردشگری برای همه و همه برای گردشگری دارید؟

قارایی: آموزش گردشگری برای همه و همه ابزارهای آموزشی برای گردشگری و البته حفظ محیط زیست. ما باید از تخریب پیوسته محیط زیست و گردشگری با ابزارهای آموزش صحیح و اصولی جلوگیری کنیم. خیلی از موارد حاکم و شرایط زندگی موجب خشونت و عدم تمرکز و حوصله عموم مردم شده است و آموزش می تواند یاری بزرگی به آرامش دریافت از طبیعت و تفکر مردم کند.

س: ضمن تبریک تقارن روز تولد شما با روز دنیای گردشگری، بزرگترین آرزویی که دارید چیست؟

قارایی: آرزوی من ساخت مجموعه مستند حرفه ای مردمان ایران و ساخت یک فیلم بلند مدت با همین مضمون برای ارائه به جشنواره های بین المللی است. این مجموعه مستند برای 7 قسمت 90 دقیقه ای تعریف شده است که ایران و مردمان ایرانی را به شکل واقعی، با کیفیت ساخت و تصویربرداری حرفه ای و به روز به عموم دنیا معرفی کند. این مستند برگرفته از سال ها تجربه، کوشش و ممارست من در جهت شناسایی طبیعت و مردمان ایران زمین است که امید دارم در صورت فراهم شدن شرایط لازم و حمایت های اقتصادی اثر ارزشمند و ماندگاری برای نسل های آینده این کشور به شمار رود. آقای ضرغامی، ریاست پیشین سازمان صدا و سیما از ارائه این طرح پیشنهادی استقابل کردند. بعد از رفتن وی چندین نفر دیگر نیز استقبال کردند ولی به دلیل عدم بوجه کافی، هنوز هیچ نتیجه ای حاصل نشده است. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با همراهی سازمان صدا و سیما و یا حتی نهادهای دیگر می توانند به دلیل محتوای جذاب و ملی این مجموعه حمایت های لازم را جهت ساخت طرح مذکور انجام دهند.

من اعتقاد دارم که در گردشگری، یک تصویر خوب بهتر از هزار مطلب و اقلام مکتوب است و این در گردشگری ایرانی و خارجی بسیار کاربرد دارد و امیدوارم که به زودی آرزوی من محقق گردد.

س: خودتان چقدر اهل سینما و تلویزیون هستید؟

قارایی: من فیلم های خوبی را که معرفی می گردد تماشا می کنم. از طرفی آدم رئالی هستم و آثاری را دوست دارم که به واقعیت نزدیک تر باشد. به ویژه مستندهای خوب دنیا را دوست دارم و همواره در حال یادگیری به وسیله تجربه تصویری هستم.

س: تاثیرگذارترین فرد زندگی شما چه کسی بوده است؟

قارایی: شهید مصطفی چمران، ایشان قهرمان زندگی من هستند. به دلیل تمامی ابعاد شخصیتی و کوشش هایی که در طول سال های حیاتشان نمودند برای من همواره قابل احترام و ستایش هستند.

حرف آخر؟

قارایی: تشکر از پدر و مادرم که بسیار برای من زحمت کشیدند و قدردان محبت هایشان هستم. از سازمان صدا و سیما و از تمامی دوستان و همکاران که در ساخت مجموعه های ایرانگرد کنارم بودند و یاری کردند و همچنین از مردم و مخاطبان محترم که با مهر، همواره به ایرانگرد لطف و توجه داشته اند نیز تشکر می کنم. همچنین پیشنهاد می کنم که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به عنوان نهاد مرجع، یک واحد مستقل حرفه ای برای ستاد معرفی و آنالیز توانمندی های افراد و کارآفرینان گردشگری داشته باشند که با نگاه مثبت مسئولین بتوانیم آینده بهتری را برای گردشگری کشورمان رقم بزنیم.

ایران…؟

جانِ من…

و جواد قارایی…؟

کوچکترین خدمت گذار طبیعت گرد ایران.