خانه داروغه، گذری به تاریخ مشهد - مجله باهام

جهت دریافت خدمات اجرای سایبان پشت بام با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. روف گاردن و بام سبز با بهترین قیمت و بهترین کیفیت را از ما بخواهید.

به گزارش خبرنگاران به نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی، خانه تاریخی داروغه متعلق به محمد یوسف خان هراتی آخرین داروغه مشهد در دوره قاجار بود و توسط معماران و کارگران روس ساخته شده است. این اثر در تاریخ 7 مهر 1381 با شماره ثبت 6357 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این خانه تاریخی در زمینی به مساحت 610 مترمربع و در بافت پیرامون حرم قرار گرفته است. خانه داروغه اولین جایی بود که در شهر مشهد صاحب حمام خصوصی شد. از دیگر فضاهای جالب توجه این مجموعه می توان به نانوایی و سرداب اشاره نمود. در کوچه داروغه، دوخانه تاریخی دیگر نیز وجود دارند که گفته می گردد درگذشته به همراه خانه داروغه مجموعه ای را شکل می دادند و به هم راه داشتند.

خوشبختانه در اول سپتامبر 2016 (11 شهریور 1395) ایران، به دلیل مرمت عالی خانه داروغه و حفاظت میراث فرهنگی در لیست سیزده برنده جوایز میراث فرهنگی یونسکو در منطقه آسیا و اقیانوسیه اعلام شد. هیئت داوران این مسابقه متشکل از کارشناسان برجسته بین المللی در عرصه، پس از آنالیز 40 نامزد پیشنهادی از کشورهای منطقه آثار واجد شرایط برای دریافت این جایزه را برگزیدند.

معماری خانه داروغه

خانه تاریخی داروغه ویژگی های معماری جالب توجهی دارد که در ادامه نگاهی گذرا به آن ها خواهیم داشت.

خانه تاریخی داروغه یکی از آن هاست که یادگاری از دوران قاجار به شمار می رود و با ظاهر فریبنده اش شمارا به خود خیره می نماید. خانه تاریخی داروغه نشانه هایی از معماری روس دارد و همین آن را از سایر خانه های تاریخی متمایز می نماید. این اثر در تاریخ 7 مهر 1381 با شماره 6357 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و میراث ارزشمندی به شمار می رود.

سبک معماری و تزئینات خانه داروغه

خانه داروغه را می توان بازمانده ای از آخرین مرحله معماری سنتی ایران دانست، اما درعین حال تأثیر هنر روس نیز در آن مشهود است. سبک ساختاری بنا، استفاده از آجرهای قالبی در شکل های مختلف، استفاده از کاشی های هفت رنگ، تزئینات چوبی زیر سقف ها، تندیس های گچی قالبی و تراشیده شده در نمای رو به حیاط، همه و همه نشانه های معماری روسی هستند. طرح تراس پله های دوطرفه، تزئینات وارسی ها هم الگوبرداری از معماری شرقی را به رخ می کشند. نمای رو به حیاط ساختمان مزین به آجرهای قالبی است و در برخی قسمت های آن تندیس های گچ بری شده یا قالبی همچون سرشیر، سر انسان، فرشته بالدار و ... به چشم می خورند.

استفاده از روش سه طرف در ساخت این خانه تاریخی

به وسیله ضلع جنوبی می توان به بنا وارد شد. پس از ورود به مجموعه در حیاط خانه با یک حوض و باغچه های کوچک روبرو می شویم که فضای جالبی را ایجاد نموده اند. این بنای تاریخی حدود 75 سانتی متر اختلاف سطح نسبت به زمین دارد و گودتر از زمین های اطراف است. زیربنای این خانه به حدود 1100 مترمربع می رسد و نوع معماری آن به سه طرف ساخت شهرت دارد. در سه ضلع شمالی، جنوبی و شرقی حیاط، ساختمانی در دوطبقه شکل گرفته است؛ دو ضلع نشیمن و یک ضلع غلام رو که به هم متصل هستند.

نقوش گیاهی در ایوان های خانه داروغه

در بخش غربی، ایوان ستون داری تعبیه شده است که بر پیشانی آن با کاشی های هشت ضلعی و بیضی شکل، عبارت بسم الله الرحمن الرحیم و محمد (ص) شمع جمع آفرینش را نقش نموده اند و نقوش گیاهی نیز در آن دیده می گردد. شومینه گچ بری شده اتاق قسمت شرقی بنا نیز از قسمت های حائز اهمیت آن به شمار می رود. در سمت شمال حیاط به ایوان زیبایی برمی خوریم که چهارستون در خود دارد، این ستون ها با تزئینات آجرکاری به صورت روبه رو و متقارن در جلوی ایوان قرارگرفته اند و تا کف حیاط امتداد دارند. در دو طرف ایوان دو راه پله مورب دیده می گردد که نرده های فلزی و ظریفی دارند.

بخش های تابستان نشین و زمستان نشین

ساختار خانه تاریخی داروغه بسیار هوشمندانه است به طوری که در دو طرف حیاط، هم بخش های تابستان نشین وجود دارد و هم زمستان نشین. این در حالی است که در سایر خانه ها قسمتی از حیاط به زمستان نشین و قسمت دیگر به تابستان نشین تعلق می گیرد.

برای تأمین بخش های زمستان نشین در آن ها وسایل گرماساز گذاشته اند و مطبخ نیز در طبقه زیرین آن ها قرارگرفته است. بخاری دیواری و پنجره های دوجداره را از عجایب این ساختمان می دانند و بد نیست بدانید که اولین شومینه مشهد نیز در این خانه قرار گرفته است.

در بخش تابستان نشین، با اتاق های بادگیر، حوض آب و سبک معماری کاملاً سنتی روبرو هستیم. به طورکلی در خانه تاریخی داروغه به این مسئله پرداخته شده که چگونه می گردد با استفاده از نیروهای آب، باد، آفتاب و ... نیازهای یک بنای بزرگ را بدون هیچ هزینه ای رفع ساخت.

خانه داروغه به عنوان یک منزل شخصی ساخته شد و پذیرایی های رسمی صاحب خانه در آن صورت می گرفت. تا حدود سه دهه گذشته هنوز هم این خانه کاربرد مسکونی داشت و در سال 1366 که ورثه خانه، آن را به یکی از هیئت های روستای شهیدیه در شهرستان میبد یزد فروختند و ازآن پس تا سال 1361 بنا به حسینیه شورک و محل تجمع و اسکان هیئت مذهبی تبدیل شد، پس از مدتی این خانه به دست فراموشی سپرده شد و رو به ویرانی رفت تا این که در سال 1381 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و مرمت شد.

متخصصان رشته های معماری، مستند نگاری، باستان شناسی، مرمت، سازه و ... کارهای برداشت، مطالعات، نظارت و مرمت این خانه را انجام داده اند و در سال 1390 این خانه تاریخی به شرکت مسکن سازان ثامن (شهرداری منطقه ثامن مشهد) خریداری شد و از سال 1393 پذیرای علاقه مندان شده است.

این اثر تاریخی در خیابان نواب صفوی، راسته حوض مسگران، کوچه داروغه (شهید شوشتری 9) قرار گرفته است و از ساعت 8 تا 14 و 16 تا 19 پذیرای علاقه مندان است. البته در حال حاضر به دلیل شیوع ویروس کرونا تعطیل است اما بعد از شکست کرونا پذیرای علاقه مندان خواهد بود.