زیرخاکی نگاهی کمدی به فرهنگ و تاریخ - مجله باهام

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، سری دوم سریال زیرخاکی به کارگردانی جلیل سامان روایتی است طنز از داستان زندگی فردی که در پی پیمودن ره صد ساله در یک شب و رسیدن به ثروتی باد آورده، خوشبختی زندگی خود را در پیداکردن زیرخاکی و گنج جست وجو می نماید؛ و در این راستا حوادثی غیرقابل پیش بینی رخ می دهد و راستا زندگی فریبرز نقش اول داستان را به اتفاقات مهم تاریخ معاصر ایران مثل انقلاب و جنگ گره می زند.

سری اول این سریال تا جایی پیش رفت که فریبرز گنج خود را پیدا نموده بود و در پی یک زندگی مرفه قصد قاچاق سکه های عتیقه خود به وسیله مرز عراق به خارج از ایران را داشت که ناگهان روبرو شد با هجوم نیرو های عراق به ایران و از ادامه راستاخود باز ماند.

جلیل سامان در سریال زیرخاکی اتفاقات مهم تاریخ معاصر ایران همانند جنگ و انقلاب را به زندگی خانواده پژمان جمشیدی که در قالب نقش فریبرز به ایفای نقش می پردازد گره می زند و با نگاهی کمدی حول آن شخصیت پردازی می نماید.

اتفاقی که باعث می گردد خاطرات مخاطب قدیمی تر از آخرین سال های قبل از انقلاب و دوران جنگ تداعی گردد و با همذات پنداری، شخصیت های قصه را دنبال کند. از طرفی این نگاه کمدی باعث می گردد تا مخاطب تازه هم با حوصله بیشتری به اشاره های تاریخی و فرهنگی درون داستان توجه کند.

سریال با قرار دادن شخصیت طماع و ساده لوح نقش اول داستان در بحران های مختلف ضمن نشان دادن همدلی مردم در عبور از سختی ها و بحران هایی مثل جنگ و حوادث اول انقلاب و با نشان دادن شخصیت های منفی در قالب نفوذی، قاچاقچی، مال خر و... کنایه های ظریفی هم به بعضی از افراد می زند که در دل اتفاقات منفعت شخصی خود را جست وجو می نمایند.

نویسنده با نشان دادن سوءاستفاده ها از هیاهوی اول انقلاب و رسوخ عناصر ضدانقلاب در نهاد های انقلابی می خواهد واقعیتی را به تصویر بکشد که زیر ظاهرسازی ها و مقدس نمایی ها گم شده است و تا امروز همچنان ممکن است دامن گیر انقلابی ترین نهاد های کشور باشد. واقعیتی که شاید با زبان کنایه سریال بهتر به دل بنشیند و جدی تر به آن توجه گردد.

البته به تصویر کشیدن مصادیق مثبتی مثل نقش همافران نیروی هوایی و نیرو های مردمی در پیروزی انقلاب در قالب شخصیت برادر فریبرز و رئیس جهادسازندگی مانع نگاه منفی و بی اعتمادی به مسئولان می گردد.

نشان دادن صف های نفتی که در زمستان های اوایل انقلاب که حتی بچه ها برای یک شبانه روز در صف می ایستادند و درنهایت با جمله نفت تمام شد روبرو می شدند؛ فضایی غریبه با روایت های صرفا کمدی را به وجود آورده و باعث خلق یک طنز تلخ شده است.

فضاسازی دهه 60 معمولا، سازندگان را به دام کلیشه می اندازد و سختی کار سازندگان زیرخاکی 2 این است که هم گریزی به پیشروی عراقی ها در خاک ایران بزند و هم اینکه فضای اجتماعی آن سال های ایران را نشان دهد و کارگردان از این تضاد ها به کرات استفاده برده است. سامان بعلاوه با نشان دادن ساده زیستی جامعه در سال های آغازین انقلاب که در مصادیقی جشن عروسی ساده و زندگی دو خانواده در یک خانه را نشان می دهد؛ به زندگی های تجمل زده کنونی کنایه می زند. البته نویسنده از به تصویر کشیدن نواقص فرهنگی جامعه هم غافل نمی ماند مثل مراجعه و اعتقاد مردم به رمال و جادو که باعث سوءاستفاده از آنان می گردد یا بد دانستن ازدواج مجدد حتی برای فردی که همسرش فوت نموده مصادیقی از نمایش همین نواقص فرهنگی است که هنوز هم البته با شدتی کمتر نسبت به قبل در بین مردم رواج دارد. بارزترین مصداق نقص هم روش تربیت کاوه فرزند خانواده است که با توهین و تشر های مکرر والدین همراه است. برخوردی که دربین خانواده ها و معلمان مدارس در دهه 50 و 60 مکرر صورت می گرفت و هنوز هم دستمایه شوخی های بسیاری از مردم قرار می گیرد.