تحلیلگر روس: آمریکا از افغانستان خارج می شود تا بماند - مجله باهام

به گزارش خبرنگار خبرنگاران در دوشنبه، به ابتکار مرکز مطالعات اوراسیای دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ روسیه میزگرد بین المللی آسیای مرکزی؛ مسائل امنیتی و درگیری ها در افغانستان با حضور مقامات سیاسی، علمی و دانشگاهی روسیه و همچنین دیپلمات ها و کارشناسان کشورهای آسیای مرکزی، افغانستان، ترکیه و ایتالیا برگزار گشت.

در این میزگرد که همزمان به صورت حضوری و مجازی دایر شد، کارشناسان در رابطه به محورهای زیر بحث و تبادل نظر کردند:

1. سناریوهای احتمالی تحولات افغانستان

2. تهدیدات سنتی و فعلی امنیتی

- گسترش افراط گرایی و تروریسم

- تولید و قاچاق مواد مخدر

- مهاجرت غیر قابل کنترل

- تأثیر بحران افغانستان بر پروژه های فرامرزی و برنامه های توسعه کشورهای منطقه

3. استراتژی های احتمالی روسیه، آمریکا، چین، ایران، پاکستان، هند، ترکیه و کشورهای عربی در خصوص افغانستان و منطقه

4. اهمیت عامل افغانستان برای سیاست خارجی و داخلی کشورهای آسیای مرکزی

الکساندر کنیازف کارشناس سیاسی و استاد دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ روسیه

علی رغم اعلام زمان خروج از افغانستان، آمریکا این کشور را ترک نخواهد کرد زیرا تنها شکل حضور تغییر خواهد یافت. در حال حاضر تعداد نظامیان آمریکا در افغانستان حدود 2500 نفر است ولی تعداد افراد تحت پوشش شرکت های خصوصی امنیتی که با پنتاگون قرارداد رسمی دارند یا به هر شکلی تحت کنترل وزارت دفاع و سایر نهادهای آمریکا هستند، طبق برآوردهای مختلف بین 18 تا 25 هزار نفر است.

البته به این شرکت های نظامی و امنیتی اتباع محلی نیز جلب می شوند که این موضوع مسئولیت آمریکا در برابر تحولات این کشور را به مراتب کاهش می دهد.

آمریکا با کمک این شرکت ها کنترل بر مراکز مهم ارتباطاتی و فرودگاه های کابل، بگرام، قندهار، هرات، شنیدند و مزار شریف را حفظ خواهد کرد.

می توان گفت که خروج کامل نظامیان آمریکایی به معنای واقعی کلمه اتفاق نخواهد افتاد. بهتر است در رابطه با خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان این طور گفته شود که می فرایند تا بمانند.

به این نکته نیز باید اشاره شود که بازگشت صلح و ثبات به افغانستان در حقیقت موضوعی نیست که برای بازیگران مهم خارجی از اهمیت زیادی برخوردار باشد.

مسلم است که حفظ نوعی از شرایط بی ثباتی در افغانستان به نفع آمریکا است.

روسیه منافع جدی مالی در افغانستان ندارد و اگر شرایط این کشور برای آسیای مرکزی زیاد تهدید ایجاد نکند، توجه زیادی به شرایط افغانستان نشان نخواهد داد.

پاکستان می داند که ختم جنگ در افغانستان باعث پرداختن کابل به بحث خط دیورند خواهد شد، بنابراین مبهم باقی ماندن شرایط افغانستان را به نفع خود می داند. پاکستان به صورت طبیعی مخالف حضور و تقویت نفوذ هند در افغانستان است.

شاید تنها ایران است که با توجه به مرز طولانی با افغانستان و هزینه های بالای حراست از آن و مقابله با قاچاق مواد مخدر از قلمرو افغانستان به قلمرو این کشور، بیش از همه بازگشت آرامش به افغانستان را به نفع خود می داند.

البته کشورهای آسیای مرکزی نیز هیچ نفعی در برابر تداوم جنگ و هرج و مرج در افغانستان نخواهند داشت.

برای کشورهای آسیای مرکزی و فضای شوروی سابق تهدید به مراتب جدی تری از دهلیز افغانستان قاچاق مواد مخدر است که در شرایط موجود حل و فصل آن بعید به نظر می رسد.

در صورت وخامت اوضاع امنیتی افغانستان و پیش آمدن ضرورت مهاجرت اتباع این کشور به خارج، این موضوع نه برای کشورهای آسیای مرکزی، بلکه بیشتر برای کشورهای اروپایی مشکل پیش خواهد آورد. اما با این وجود در رابطه با مهاجرت افغان ها به خارج، شاهد شرایط 20-25 سال پیش نخواهیم بود.

سلطان آکیمبیکوف کارشناس مسائل سیاسی و امنیتی قزاقستان

همه معتقد بودند که جو بایدن در خصوص تصمیم ترامپ نسبت به خروج نیروهای نظامی از افغانستان تجدید نظر خواهد کرد و احتمالا تحقق آن را به تاخیر خواهد انداخت. اما رئیس جمهور جدید آمریکا تصمیم گرفت تا 11 سپتامبر خروج نظامیان کشورش از افغانستان انجام شد.

البته این امر زود یا دیر باید اتفاق می افتاد، زیرا هزینه های مربوط به افغانستان برای بودجه آمریکا سنگینی می کند.

البته حضور آمریکا در افغانستان نتایج مورد انتظار و به خصوص ایجاد سیستم پایدار مدیریت دولتی را در پی نداشت. به عبارت دیگر آمریکا طی این 20 سال در زمینه ایجاد یک مدل لیبرال-دموکراتیک در این کشور شرقی پیروز نبود.

با وجود امضای توافقنامه بین آمریکا و طالبان، سرنوشت آینده افغانستان بسیار مبهم بوده و طالبان از همین اکنون خود را پیروز احساس می کنند.

برنامه طالبان برای آینده اصلا روشن نیست و به طور کامل همه را در حالت شک و تردید نگاه داشته است.

اما شرایط با گذشته متفاوت است و سایر اقوام مقیم افغانستان سهم خود را در قدرت می خواهند. یعنی افغانستان از بازیگران متعدد داخلی سیاسی، قومی، مذهبی و.. شکل گرفته است که صرف نظر شدن سهم و منافع آنها می تواند پیامدهای بسیار جدی داشته باشد.

ویکتور میخالوف مدیر مرکز تهدیدات منطقه ای در ازبکستان

بر اساس اطلاعات منابع امنیتی ازبکستان در حال حاضر در ترکیب گروه های تروریستی موجود در افغانستان تقریبا حدود 270 شبه نظامی ازبکستانی حضور دارند.

طی مدت های اخیر تکمیل صفوف گروه های تروریستی با مشکل روبرو شده است که این موضوع با بحث لجستیک مرتبط است که در شرایط همه گیری کرونا سخت تر از گذشته شده است. به این دلیل شدت فعالیت جماعت های که مسئولیت استخدام شبه نظامیان جدید را دارند، کم رنگ شده است.

علاوه بر این موضوع، فرماندهان ازبک تبار گروه های تروریستی همچنین با مشکل مالی روبرو هستند. گروه القاعده که تامین کننده اصلی مالی شبه نظامیان ازبک است، مشکل مالی دارد. طالبان نیز در قیاس با گذشته نه چندان دور، با کمبود منابع مالی رو به رو شده اند.

کمک های مالی که جماعت های ازبکی مقیم عربستان سعودی و ترکیه برای این گروه ها انجام می دادند، یک دفعه به طور بسیار قابل توجهی کاهش پیدا کرده است.

مخالفان ازبک که همیشه نسبت به حرکت اسلامی ترکستان توجه نشان می دادند، اکنون خودشان مشکل جدی مالی دارند و دستشان برای ارائه کمک کوتاه شده است.

مسئولین ساختارهای تجاری که توسط طاهر یولداشف (فرمانده پیشین حرکت اسلامی ازبکستان) در پاکستان و ترکیه ایجاد شده بود، جدا از آنکه زیاد فعالیت های پیروزیت آمیزی ندارند، برای کمک به این گروه ها نیز چندان تمایلی نشان نمی دهند و بیشتر به فکر افزایش ثروت و دارایی های خود هستند.

از سوی دیگر از آنجا که طالبان به آمریکا قول داده است که در عملیات های خود از شبه نظامیان خارجی استفاده نخواهد کرد، نیاز به مشارکت فرماندهان ازبکی تقریبا از بین رفته است.

مشکل بعدی این است که در راس این سازمان ها دیگر رهبران کاریزماتیک مانند جمعه نمنگانی، طاهر یولداشف و عثمان غازی حضور ندارند. حتی شرایط رهبران امروز این گروه ها با 6-7 سال پیش هم قابل قیاس نیست. زیرا آنها آرزوی بازگشت به ازبکستان و ایجاد خلافت ماوراءالنهر را داشتند، اما فرماندهان فعلی بیشتر مشغول تجارت های کوچک هستند.

از سوی دیگر تقریبا بیشتر شبه نظامیان خانواده تشکیل داده و منابع تامین زندگی پیدا کردند که انگیزه و تمایل قبلی آنها به اقدامات فعال جنگی را کاهش داده است.

حالا این پرسش مطرح می شود که گروه های تروریستی با ترکیبی از اتباع کشورهای خارجی و از جمله آسیای مرکزی تا کجا برای این منطقه خطر دارند؟ به اعتقاد من در شرایط فعلی (چنانچه طرف های خارجی مداخله نکنند) این گروه ها تهدید جدی به شمار نمی آیند.

اما پدیده بسیار منفی که طی مرحله شیوع کرونا برجسته شد،با افزایش میزان تبلیغات افراط گرایی در فضای مجازی همراه شد. عواملی با اسامی مستعار پیروز به جلب ده ها هزار نفر در فضای مجازی شده اند که زمینه برای استخدام آینده آنها به گروه های تروریستی را فراهم می کند. این تعداد بالا به دلایلی که قبلا اشاره کردم امکان خروج از کشورهایشان را ندارند و در حال تبدیل شدن به یک خطر جدی هستند.

بر اساس بررسی های ما، استخدام شبه نظامیان جدید از شمار اتباع ازبکستان عمدتا در روسیه، اوکراین، ترکیه، کره جنوبی، اروپا (از جمله سوئد و نروژ) انجام می9شود. حالا جوانانی که آماده اند بجنگند، جایی برای رفتن و جنگیدن ندارند. طبق اطلاع ما تعداد جوانان ازبکی که با آنها برای پیوستن به گروه های تروریستی فعالیت های تبلیغاتی انجام شده است، به 8 هزار نفر می رسد.

بنابر این باید دولت های آسیای مرکزی و روسیه روی این موضوع که با این جوانان چه باید بکنند، بیندیشند.

ماریانا کوچوبی رئیس شورای علمی و مشاوره ای مرکز ضد تروریستی کشورهای مستقل همسود

من دیدگاه های ویکتور میخایلف در خصوص شرایط و ظرفیت های گروه های افراطی و تروریستی را تایید می کنم. ما طی مدت های اخیر چندین نشست تخصصی در خصوص شرایط گروه های تروریستی در قلمرو کشورهای عضو برگزار کردیم و نتیجه ای که گرفته شد این بود که تبلیغات بسیار جدی و حتی به اصطلاح طوفانی در فضای مجازی راه انداخته شده است.

بر اساس رصدی که انجام شده به این خلاصه رسیدیم که جذب هرچه بیشتر و گسترده تر مخاطبان و به خصوص جوانان در دستور کار جریان های افراطی قرار گرفته است. هزاران نفر نیز با سایت های آنها ارتباط برقرار کرده و به فکر نقش آفرینی آینده خود در صحنه های جهاد هستند.

قبلا با خروج چنین ظرفیت ها و عوامل به نقاط به اصطلاح داغ، نظیر سوریه و عراق ممانعت نمی شد، چرا که این احتمال داده می شد که بیشتر آنها کشته خواهند شد.

اما امروز در هر یک از کشورهایمان شبکه متراکم حلقه های منفعل را داریم که در هر لحظه لازم می توانند مورد استفاده قرار گیرند.

در این رابطه موضع نهادهای غربی نگران کننده است که با استفاده از همه کانال های ممکن سعی می کنند زنان و بچه های را که در جنگ خاورمیانه حضور داشتند، قربانیان جنگ معرفی و دولت ها را متقاعد به بازگرداندن آنها کنند.

مثلا در جمهوری داغستان روسیه از 100 درصد زن های برگشته از سوریه و عراق تقریبا 30 درصد اظهار پشیمانی کرده و با خانواده هایشان به سر می برند.

یک سوم دیگر بعد از گذشت مدتی فرزندانشان را به خویشاوندان خود سپرده و به سوریه برگشتند.

بخش دیگری هم از آنها که در این کشور باقی ماندند (چون گویا در فعالیت های جنگی در خاورمیانه هیچ ارتباطی نداشتند) و در بخش هایی استخدام شدند که به تدریج در محیط کاری و زندگی خود به دنبال تبلیغات جهاد رفتند. در این رابطه چندین پفراینده جنایی وجود دارد.

اخیرا معاون وزیر کشور روسیه هشدار داده که صدها نفر اتباع کشورهای شوروی سابق و از جمله آسیای مرکزی به طور غیر قانونی و به صورت پنهان در روسیه به سر می برند که باید شناسایی شوند و حضورشان قانونمند شود. البته درک این موضوع وجود دارد که حلقه های خوابیده تروریستی بیش از همه در چنین محیط هایی شکل می گیرد.

موضوع دیگری که در این میزگرد مطرح شد، احتمال شکست سریع نیروهای امنیتی افغانستان در برابر طالبان پس از خروج آمریکا و ناتو بود. من با این دیدگاه موافق نیستم. چند سال پیش اگر نظامیان خارجی از افغانستان بیرون شدند، احتمال وقوع چنین امری امکان پذیر بود. اما طی 1-1.5 سال اخیر شرایط به صورت قابل توجهی تغییر کرده است.

طبق موافقتنامه دوحه، همزمان با خروج آمریکا و متحدانش از افغانستان باید طالبان نیز از ترکیب خود اتباع خارجی را بیرون کنند. یعنی طالبان باید اتباع خارجی و به صورت اساسی طالبان پاکستانی را از ترکیب خود و از افغانستان بیرون کنند. اگر این اتفاق بیفتد، مقابله نیروهای امنیتی افغانستان با طالبان امری غیر قابل انجام نخواهد بود.

اما طالبان هیچ گاه برای بیرون کردن شهفرایندان پاکستان از صفوف خود آماده نخواهد بود.

با این وجود بیشتر ارتش و نیروهای امنیتی افغانستان غیر پشتون هستند و برای حفظ بقای خود انگیزه دارند که این مسئله شرایط را تغییر می دهد. عملیات های استخباراتی پیروزی که کابل علیه مهره های طالبان انجام دادند و می دهند، نشاندهنده توان آنهاست.

با این حال با خروج نظامیان غربی از افغانستان شرایط پیچیده خواهد شد، ولی اینکه ارتش افغانستان به طور سریع شکست خواهد خورد، به نظر من این اتفاق نخواهد افتاد.

حکمت الله دشتی مشاور امور امنیتی مجلس سنای افغانستان

تاریخ در حال تکرار شدن است و نیروهای آمریکایی همانند نیروهای شوروی پس از سال ها حضور در افغانستان قلمرو این کشور را ترک می کنند. حالا زیاد صحبت از این موضوع می شود که خروج نیروهای خارجی از افغانستان چه عواقبی را در پی خواهد داشت. برخی وقوع هرج و مرج، تشدید درگیری ها و در نهایت سقوط دولت افغانستان را محتمل می دانند.

اما مردم افغانستان بیش از 4 دهه در شرایط جنگ و ناآرامی به سر برده اند، صلح و ثبات می خواهند و دیگر سلطه طالبان را قبول نخواهند داشت.

اما اگر اوضاع سیاسی و امنیتی افغانستان در پی خروج آمریکا و ناتو به سمت بی ثباتی برود، حتما بر کشورهای همسایه و منطقه تاثیر خواهد گذاشت.

بنابراین هم کشورهای منطقه و هم جامعه جهانی باید از اراده مردم کشور برای حفظ نظام و دستاوردهای دولت افغانستان حمایت کنند.

ح