خبرنگاران راه اندازی معاملات حق آلودگی هوا، برنامه پیش روی بورس در سال 1400 - مجله باهام

به گزارش روزچهارشنبه خبرنگاران، بورس کالا در سالی که گذشت روزهای پررونقی را پشت سر گذاشت و در نهایت عرضه محصولاتی را که سال ها به دنبال ورود آنها به بورس بود را به خاتمه رساند.

در کنار فعالیت های انجام شده از سوی بورس کالا بالاخره معاملات املاک در بورس کالا بعد از مدت ها انتظار از روز 29 مرداد 99 با عرضه متعلق به شرکت عمران شهر جدید پردیس بر تابلوی املاک و مستغلات بورس کالای ایران شروع شد که بعضی از فعالان بازار سرمایه چنین اتفاقی را به عنوان یکی از رخدادهای عظیم در فعالیت های بورس کالا برای سال گذشته می دانند.

در این میان مدیر عامل شرکت بورس کالای ایران با توجه به پیروزیت هایی که این بورس در سال گذشته به دست آورده است، آخرین سال قرن را به دلیل شکسته شدن رکوردهای معاملاتی به عنوان سال رکوردهای معاملاتی بورس کالا نامید و بیان کرد در حوزه معاملات کالاها شاهد رشدهای کمی و کیفی بوده ایم و به معاملات با ارزش 350 هزار میلیارد تومان دست پیدا کردیم.

همچنین در کنار فعالیت های انجام شده نزدیک به 34 میلیون تن کالا در بورس کالا مورد معامله قرار گرفته است که کسب چنین رکوردی در این بازار بی سابقه بوده است.

براساس آمار ارائه شده از سوی مدیر عامل بورس کالا در حوزه محصولات پتروشیمی بیش از پنج میلیون تن کالا در این بورس مورد معامله قرار گرفته است که بورس کالا در سال های گذشته قادر به کسب چنین رکوردی نبوده است.

در کنار معاملات انجام شده در حوزه های مختلف، بورس کالا در حوزه محصولات صنعتی، معدنی و فرآورده های نفتی هم شاهد افزایش کمی و کیفی حجم و ارزش معاملات بوده است.

به دنبال صحبت های مطرح شده و رشدهای به دست آمده در معاملات بورس کالا برای سال 99 مدیر عامل بورس کالا اعلام نموده است، با وجود تنگناهای اقتصادی که سال گذشته در کشور رخ داد رکوردهای کسب شده در این بازار در کل سال های فعالیت بوس کالا بی سابقه بوده است.

حال با توجه به پیروزیت هایی که بورس کالا در سال 99 به دست آورده است، حامد سلطانی نژاد، مدیر عامل شرکت بورس کالا در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی خبرنگاران درباره معاملاتی مانند معامله حواله حمل ریلی کالا، معاملات حق آلودگی هوا، راه اندازی قرارداد آینده میلگرد و قیر و پی وی سی و ... که راه اندازی آنها از مدت ها قبل در دست پیگیری این شرکت بوده است به گفت و گو نشسته است که در ادامه خبر به جزییات آن اشاره شده است.

1- معامله حواله حمل ریلی کالا چقدر می تواند در بورس کالا رونق بگیرد؟

شرکت های حمل و نقل ریلی سالانه در حدود 50 میلیون تن بار را در کشور جابجا می نمایند، اما اکنون عمده بارهای حمل شده توسط این شرکت ها یک طرفه بوده و در اغلب موارد جهت برگشت آنها بدون بار است و می توان چنین گفت که در حدود کمتر از 50 میلیون تن ظرفیت خالی در شبکه حمل بار ریلی کشور وجود دارد.

عمده بارهایی که توسط شرکت های حمل ریلی در حوزه کالاهای اساسی جابجا می گردد مربوط به مواد اولیه صنعت بوده که توسط یک خریدار با تناژ بالا سفارش داده می گردد و برای حمل ریلی به صرفه است، به عنوان نمونه یک شرکت فعال در زمینه فولادسازی سنگ آهن خود را که از نظر حجمی محموله عظیمی است به وسیله شبکه ریلی از معدن تا کارخانه حمل می نماید. اما در مورد محصولات میانی یا نهایی به دلیل تعدد خریداران و عدم وجود هماهنگی میان آنها و تحویل بار در محل کارخانه فراورینماینده عمدتا شبکه ریلی سهمی از جابجایی این کالاها ندارد. هر چند مجموع بار تحویل داده شده توسط یک کارخانه فولادی به عنوان مثال، بسیار عظیم است و بخش زیادی از این کالا نیز در محدوده های جغرافیایی خاص تحویل داده می گردد، اما خریداران متعدد هستند و برای تحویل و حمل بار میان آنها هماهنگی خاصی صورت نمی گیرد و در حال حاضر عمده این کالاها به وسیله حمل جاده ای به مقصد می رسد.

در سال 1399 حدود 33 میلیون تن کالا در بورس کالای ایران معامله شده است و خریداران کالاهای مذکور را از درب کارخانه تحویل گرفته اند و این بار توسط شرکت حمل تا مقصد حمل شده است، در صورتی که معاملات مربوط به حواله حمل در بورس کالای ایران راه اندازی گردد، خریداران مختلف می توانند با یکدیگر هماهنگ شوند و با تجمیع بار می توان شبکه ریلی را به منظور تحویل کالا مورد استفاده قرار داد. برای حمل بار توسط شبکه ریلی البته محدودیت هایی وجود دارد و ریل باید میان مبدأ و مقصد وجود داشته باشد و در حدود پانصد تن تا دو هزار تن بار باید تجمیع گردد تا برای جابجایی توسط یک قطار صرفه اقتصادی داشته باشد.

مطالعات اولیه نشان می دهد که به صورت بالقوه، در مورد بخش زیادی از کالاهای در حال معامله در بورس کالای ایران دو شرط فوق یعنی وجود ریل و حداقل حجم بار، شروط محدودنماینده ای نیست و در صورت راه اندازی معاملات حواله حمل ریلی و اطلاع رسانی شفاف و تجمیع خریداران، بهره گیری از ظرفیت خالی حمل ریلی امکان پذیر است. از جمله مزایای حمل ریلی نسبت به حمل جاده ای هزینه کمتر، آلودگی زیست محیطی کمتر، کاهش تصادفات و ترافیک جاده ها است و لذا تقویت صنعت حمل ریلی به نفع کل اقتصاد خواهد بود.

در بورس کالای ایران قصد داریم بستری ایجاد کنیم تا کالاهایی که در بورس معامله می گردد یا حتی بعضی کالاها که معامله نمی گردد در صورت تمایل صاحب بار با ریل جابجا شوند. مبدأ و مقصد حواله حمل ریلی توسط شرکت حمل ریلی اعلام می گردد، زمان بندی تحویل دریافت و تحویل دادن کالا و سایر جزئیات مورجهانز اعلام می گردد و خریداران حواله حمل قادر خواهند بود میزان مشخصی از بار را بر اساس حواله مربوطه به وسیله قطار جابجا نمایند.

2- آیا برنامه ای برای معاملات حق آلودگی هوا در دستور کار دارید؟

اوراق بهادار مربوط به حق آلودگی هوا یا مجوز انتشار آلاینده ها در واقع از مصادیق اوراق حق نشر به شمار می رود که در گذشته مصوبه مربوط به آن از شورای عالی بورس و اوراق بهادار اخذ شده است و می توان این اوراق را ذیل مصوبه اوراق حق نشر در بورس کالای ایران راه اندازی کرد.

در جهان نیز در بورس های کالایی مختلف اروپایی و آمریکایی از جمله بورس کالای شیکاگو و بورس آیس مجوزهای انتشار آلودگی و همچنین قراردادهای مشتقه مبتنی بر آن در حال معامله هستند و تجربه جهانی در این زمینه موجود است.

چنانچه در کشور ما نیز زیرساخت قانونی و مقرراتی مربوطه ایجاد گردد و چنین مجوزی به رسمیت شناخته گردد، امکان راه اندازی معاملات آن در بورس کالای ایران وجود دارد و زیرساخت های مقرراتی و نرم افزاری آن در این بورس فراهم است.

3- در خبرها از راه اندازی قرارداد آینده میلگرد و قیر و پی وی سی شنیده شده، این محصولات سال 1400 راهی بازار آینده می شوند؟

براساس تجربه جهانی و با توجه به احتیاج بازار محصولات صنعتی، معدنی، پتروشیمی و فرآورده ای نفتی ایران به وجود ابزارهای مدرن مدیریت ریسک قیمت، تامین اقتصادی و تسهیل مبادلات، راه اندازی معاملات اوراق بهادار مبتنی بر کالا از جمله گواهی سپرده کالایی، قراردادهای آینده و اختیارمعامله، صندوق های کالایی و ... همیشه پیگیری شده است و راه اندازی این ابزارها برای محصولات فوق در دستور کار واقع شده است. اما با توجه به پیچیدگی های خاصی که راه اندازی این اوراق دارند بورس کالای ایران در حال آنالیز ابعاد بازار و رایزنی با فعالان بازار و متولیان هر صنعت می باشد.

باید توجه داشت که برای کالاهایی می توان این ابزارها را راه اندازی کرد که ویژگی های خاصی را داشته باشند، به عنوان نمونه قابلیت و احتیاج به انبارش آن کالا وجود داشته باشد و بازار فیزیکی قوی با قیمت گذاری نسبتاً شفاف برای آن فراهم باشد و همچنین سیاست گذاران حساسیت بالایی به کشف نرخ آن نداشته باشند. در کوشش هستیم کالاهای مختلف در حوزه صنعتی، معدنی، پتروشیمی و فرآورده های نفتی که این ویژگی ها را دارند با همکاری نهادهای مسئول و رایزنی با فعالان بازار آن کالا اوراق بهادار مبتنی بر آن کالا را راه اندازی کنیم.

4- با توجه به رویدادهای امسال می توان امیدوار بود که قیمت گذاری دستوری دیگر سراغ بورس کالا نیاید؟

قیمت گذاری دستوری از گذشته در برهه های زمانی خاص مورد توجه سیاست گذاران قرار گرفته و تقریباً در هر زمانی که به دلایل مختلف از جمله تحریم ها یا کاهش درآمد نفتی و ...، قیمت کالاها با نوسانات شدید روبرو شده است، تمایل به سمت قیمت گذاری دستوری نیز تشدید شده و این گونه سیاست ها هواداران پرشماری پیدا نموده اند.

با توجه به پایداری نسبی بازارها و بهبود مقاومت داخلی در برابر تحریم ها و همچنین با توجه به امیدواری هایی که در مورد برطرف تحریم ها در سال آینده ایجاد شده است، ما نیز امیدواریم تمایلات برای این گونه سیاست های مدیریت بازار کاهش پیدا کند و سیاست ها به سوی مکانیسم های مبتنی بر عرضه و تقاضا سوق پیدا کند و اجازه داده گردد قیمت ها بر اساس مکانیسم بازار شکل بگیرد تا زمینه های سوءاستفاده نیز از بین برود.

5- با توجه به فراوریات پراکنده کشاورزی در سطح کشور، شمار بالای کشاورزان خرده پا چگونه می توانند روزی با تکیه بر بورس کالا، محصولاتشان را با قیمت معقول و به شکل آسان بفروشند؟

همان طور که گفتید بخش کشاورزی از فراورینمایندگان خرد و پراکنده تشکیل شده و هر محصول کشاورزی در نقاط جغرافیایی خاصی از کشور به صورت انبوه فراوری می گردد. مطالعات جهانی و همچنین تجربه بورس کالای ایران نشان داده است که راهکار ایجاد بازار متمرکز و منتفع نمودن بخش کشاورزی از ابزارهای مدرن اقتصادی راه اندازی بازارهای مبتنی بر قبض انبار رسمی یا همان گواهی سپرده کالایی است.

فائو نیز در گزارش های متعدد خود به توضیح پیروزیت معاملات بر پایه قبض انبار در کشورهای در حال توسعه پرداخته و تجربه بورس کالای ایران نیز در سال های اخیر کارا بودن این راهکار را تأیید نموده است.

از سال 1394 با راه اندازی معاملات گواهی سپرده ناپیوسته در مورد جو و ذرت تجربه پیروزی در زمینه همکاری با دولت شکل گرفت که بسیاری از کشاورزان خرد را منتفع کرد و علاوه بر استانداردسازی تحویل کالا به انبارهای تحت نظارت، تسویه وجه با کشاورزان نیز در کوتاه ترین زمان ممکن انجام شد، هرچند با تغییر سیاست ها از سال 1397 این نوع معاملات کنار گذاشته شد اما همچنان ظرفیت اجرای آن در بورس کالا موجود است، البته بورس کالا با تکیه بر تجربه پیروز خود در معاملات گواهی سپرده ناپیوسته، راه اندازی گواهی سپرده های پیوسته محصولات کشاورزی همچون زعفران، پسته، زیره، کشمش، خرما و ... را در دستور کار قرار داد و پیروزیت هایی در این زمینه حاصل شد.

هم اکنون در بسیاری از نقاط کشور انبارهای تحت نظارت بورس کالای ایران در حال فعالیت هستند و وظیفه تحویل دریافت کالا، آنالیز کمیت و کیفیت کالا و تطبیق آن با مشخصات اعلامی بورس، نگهداری کالا و تحویل دادن کالا در زمان ترخیص کالا توسط صاحب نهایی آن را بر عهده دارند.

با پذیرش انبار در هر منطقه جغرافیایی که تمرکز مصرف یا فراوری یا بازرگانی یک کالا وجود داشته باشد، بورس کالای ایران در حقیقت در آن نقطه یک نمایندگی ایجاد نموده است، زیرا آنچه باید در این نقاط جغرافیایی به آن پرداخته گردد مسأله تحویل است و نه مسأله معامله.

با توجه به پیشرفت های الکترونیک، بستر معاملات می تواند در یک نقطه از کشور متمرکز باشد و از سراسر کشور به کشاورزان دسترسی داده گردد که در بورس کالای ایران نیز این شرایط فراهم است، چالشی که باید در هر منطقه به آن پرداخته گردد ایجاد بسترهای تحویل دادن و دریافت کالا است که این وظیفه با ایجاد معاملات گواهی سپرده کالایی بر دوش انبارهای تحت نظارت قرار می گیرد.

همان طور که تجربیات جهانی و سازمان های جهانی نیز بر آن صحه گذاشته اند، توسعه بازارهای گواهی سپرده کالایی در مورد کالاهایی نظیر پسته، زعفران، کشمش، خرما، زیره سبز با پذیرش انبارهایی در استان های مختلف نظیر خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، قزوین و ... نشان می دهد جهت بهره مندسازی کشاورزان خرد از مزایای بازارهای مدرن کالایی به وسیله معاملات قبض انبار یا همان گواهی سپرده کالایی میسر است.

6- برنامه ای در حوزه ارتباط بین المللی با سایر بورس ها و کشورها دارید؟

در بورس کالای ایران تجربه معاملات در رینگ صادراتی وجود دارد و محصولاتی نظیر قیر در بورس کالا معامله می شوند، اما با توجه به اینکه بورس محل شفاف شدن معاملات و اطلاع رسانی به بازار است و شناسایی مشتریان در بورس از اهمیت ویژه ای برخوردار است در شرایط کنونی و با توجه به تحریم ها و دشواری تسویه وجوه در سطح بین المللی این بسترها نتوانسته است آن طور که باید عمل کند. البته در حال حاضر نیز با کشورهایی نظیر روسیه، عراق، هند و سوریه در تعامل هستیم تا بتوانیم به راهکار مناسبی برای تبادل کالاها از جهت بورس دست پیدا کنیم و امیدواریم در آینده نزدیک به راهکار مناسب و جدیدی در این زمینه برسیم.

7- آینده بورس کالا را چگونه می بینید؟

در امسال حجم معاملات فیزیکی در بورس کالای ایران رکورد جدیدی داشت و امیدواریم همین فرایند در سال آینده نیز تداوم پیدا کند. پیش از این بیشترین حجم کالای معامله شده در بازار فیزیکی بورس کالا 27 میلیون تن در سال 1396 بود و در امسال تا نیمه اول اسفندماه این رقم 33 میلیون تن بوده است.

با توجه به اینکه پیگیری هایی از سوی نهادهای تصمیم گیر در حوزه فولاد در حال اجرا است و احتمال دارد کلیه محصولات زنجیره فولاد در سال آینده در بورس کالای ایران معامله گردد و همچنین با توجه به پیگیری مجلس محترم شورای اسلامی در مورد عرضه خودرو در بورس کالا امیدوار هستیم که حجم معاملات بازار فیزیکی بورس کالا در سال آینده رشد قابل توجهی داشته باشد.

از سوی دیگر با توجه به عمق بالای بازار سرمایه، سازمان بورس و اوراق بهادار نیز به منظور بهبود نظارت بر شرکت های پذیرش شده در بورس و ایجاد شفافیت بیشتر در بازارهای کالایی اثرگذار بر سهام شرکت ها در کوشش است عمده معاملات کالاهای فراوریشده توسط این شرکت ها، در بورس کالا انجام گردد تا علاوه بر افزایش شفافیت در معاملات انجام گرفته، امکان تحلیل بازار سهام مبتنی بر داده های معاملاتی شفاف و لحظه ای فراهم گردد و زمینه سوءاستفاده از اطلاعات درونی شرکت ها نیز کمرنگ تر گردد. در این صورت دیگر سهامداران لازم نیست منتظر انتشار صورت های اقتصادی ماهانه شوند و با سرعت بیشتری اطلاعات در بازار منتشر خواهد شد.

در بازار اوراق بهادار مبتنی بر کالا نیز بورس کالای ایران از یک طرف توسعه ابزارها و دارایی های پایه را پیگیری می نماید و از طرف دیگر در راستای تعمیق بازارهای موجود کوشش می نماید.

با توجه به اینکه امیدواری های جدی در مورد کمرنگ شدن سیاست های محدودنماینده عرضه و تقاضا و کنترل قیمت در سال آینده وجود دارد، احتمال فراهم شدن شرایط برای راه اندازی ابزارها و بازارهای جدید در سال آینده بیشتر است و امیدواریم این جهت برای بسیاری از کالاهای صنعتی و معدنی، پتروشیمی و فرآورده های نفتی هموار گردد.