همه چیز درباره جهش جدید کروناویروس - مجله باهام

دکتر سیدعلیرضا ناجی استاد تمام ویروس شناسی پزشکی دانشگاه شهید بهشتی در گفت وگو با ایسنا با تاکید بر ضرورت پایش ژنتیکی تغییرات ویروس در کشورهای مختلف، با بیان اینکه واریانت جدید کروناویروس در بریتانیا و آفریقای جنوبی نگران نماینده است، گفت: ورایانت جدید ویروس در این دو کشور اگرچه دقیقا به هم مرتبط نیست ولی موتاسیون های مشابهی دارد که به افزایش میزان شیوع و سرعت انتقال بیماری تا حدود 70 درصد منجر شده است.

وی با بیان اینکه جهش های زیادی در این دو واریانت دیده شده است، اظهار کرد: این تغییرات نشان می دهد که ویروس در حال کسب مزیت برای انتقال بیشتر به انسان هاست.

دکتر ناجی مهمترین تغییرات ویروس جهش یافته را حذف بعضی از وِیژگی های ژنتیکی آن دانست و گفت: لزوما تغییر در عملکرد ویروس مربوط به اضافه شدن آیتم های جدید نیست بلکه در مواردی حذف بعضی ویژگی های ژنتیکی ویروس می تواند بیماری زایی ویروس را تحت تاثیر جدی قرار دهد. به عبارت دیگر همه موتاسیون ها عملکرد یکسانی ندارند، بعضی می توانند باعث حذف و بعضی عامل اضافه شدن اسید آمینه های ویروس شوند.

سابقه جهش ویروس کرونا تنها مربوط به انگلستان نیست

این استاد دانشگاه با بیان این که سابقه جهش ویروس کرونا تنها مربوط به انگلستان نیست، ادامه داد: سابقه واریانت های N501Y که مربوط به تغییر در پروتئین اسپایک ویروس است، در کشورهای دیگر هم وجود داشته به گونه ای که در بهار سال جاری در استرالیا، امریکا و برزیل موارد بسیار کمی شناسایی شد.

منشاء واریانت جدید کروناویروس

این ویروس شناس در رابطه با منشاء واریانت جدید، بیان نمود: اینکه واریانت جدید به وسیله مسافران وارد انگلستان شده یا به صورت خود به خودی در مکان های مختلف جغرافیایی در پاسخ به فشارهای انتخابی و ایمنی ایجاد شده هنوز معین نیست و برای اظهار نظر قطعی باید مورد آنالیز و تحقیقات بیشتر قرار بگیرد. با این حال دو واریانت اخیر انگلیس و افریقای جنوبی بسیار مشابه بوده و موتاسین های مشترکی با هم دارند؛ البته واریانت مربوط به انگلیس در ایتالیا، دانمارک، هلند، استرالیا و جبل الطارق نیز دیده شده است.

تاثیر جهش جدید در بیماری زایی و سرعت انتقال ویروس

دکتر ناجی در رابطه با اثرات این واریانت و موتاسیون های آن در بیماری زایی و سرعت انتقال بیشتر بیماری، توضیح داد: اظهارنظر قطعی درباره اینکه این واریانت های جدید می توانند بیماری وخیم تر و یا مرگ و میرهای بیشتری فراوری نمایند، نیازمند صبر بیشتر برای انتشار اطلاعات جدید و تحقیقات بیشتر است.

وی ادامه داد: با این حال اظهارات مقامات انگلستان و به خصوص پزشکان آفریقای جنوبی مبنی بر این است که این بیماری و واریانت جدید به دلیل تغییراتی که در ویروس ایجاد نموده و همچنین تفاوت های موتاسیون آن یعنی N501Y با موتاسیون قبلی یعنی G614D که پیش از این به افزایش تا 9 برابری قدرت انتقال بیماری منجر شده بود، هم قدرت سرایت را افزایش داده و هم ممکن است به افزایش قدرت بیماریزایی ویروس منجر گردد.

وی با اشاره به اظهارات مقام های بهداشتی و پزشکان انگلستان و همچنین آفریقای جنوبی درباره واریانت جدید، بیان کرد: به نظر می رسد که این واریانت جدید، بیماری وخیم تر ایجاد می نماید، همچنین طبق گفته بعضی از محققان انگلیسی، اپیدمیولوژیست ها، ویروس شناسان و متخصصان عفونی، با توجه به تغییرات ایجاد شده، ویروس راحت تر وارد بدن می گردد لذا باید انتظار داشته باشیم که حتی بچه ها نیز بیشتر از قبل تحت تاثیر این ویروس قرار بگیرند.

به گفته این استاد تمام دانشگاه، البته هیچ کدام از این اظهارنظرها هنوز قطعی نبوده و نیازمند انجام تحقیقات علمی بیشتر است؛ در حال حاضر مقامات بهداشتی در حال تصویرسازی موضوع به وسیله کسب اطلاعات از مبتلایان، دوره بیماری، علائم و عملکرد و توفیقات درمانی آن هستند و به محض تکمیل تحقیقات و تصویرسازی می توان در این رابطه اظهار نظر قطعی داشت.

آیا واریانت انگلیس در ایران سابقه داشته؟

دکتر ناجی همچنین با اشاره به اظهار نظرهای بعضی پزشکان داخلی مبنی بر اینکه واریانت انگلیس همان واریانتی است که شهریور ماه در ایران رخ داد، مطرح کرد: تا پیش از انجام آزمایشات لازم بر روی تغییرات ژنتیکی ویروس کووید از سوی مراکز علمی داخل کشور، نمی توان به راحتی در این رابطه اظهارنظر کرد. دیتاها و اطلاعاتی که هم اکنون درباره موتاسیون بریتانیا مطرح شده، حاصل یک کنسرسیوم بسیار عظیم در انگلستان و همچنین مراکز علمی آفریقای جنوبی و سایر کشورهاست، ولی در داخل کشور ما هنوز بر روی تغییرات ژنتیکی ویروس کار نشده و اطلاعات و مستندات لازم در دسترس نیست. اگرچه ورود آن به کشور بعید نیست ولی باید بر اساس مستندات اظهارنظر گردد.

وی ادامه داد: موتاسیون چند ماه گذشته در ایران می تواند از نوع G614D هم باشد یعنی افزایش حدودا 9 برابری قدرت انتقال ویروس، ولی در این باره نیز نمی توان با اطمینان صحبت کرد، چراکه اظهار نظر قطعی در این رابطه نیازمند یک کار مستند مدون در خصوص پایش ویروس های کرونا در ایران است که هنوز انجام نشده، بنابراین به نظر می رسد اظهارات فعلی مستند نبوده و بر اساس حدس و گمان مطرح شده است.

اثرگذاری واریانت جدید بر روی واکسن کووید 19

رییس مرکز تحقیقات ویرس شناسی دانشگاه درخصوص اثرگذاری واریانت جدید بر روی واکسن کووید 19، نیز بیان کرد: شرکت های فایزر و مدرنا اعلام نموده اند که از نظر علمی و با توجه به تغییرات محدود ایجاد شده در ویروس، به احتمال قوی اثربخشی واکسن ها مخدوش نمی گردد، به عبارت دیگر این شرکت اعلام نموده اند از نظر تئوری واکسن موثر است ولی در حال آزمایش این موضوع هستند و ظرف دو هفته آینده جواب قطعی خود را اعلام می نمایند.

ضرورت ایجاد مراکز مجهز برای پایش تغییرات ژنتیکی ویروس

ناجی در بخش دیگر این گفت وگو با اشاره به راهکارهایی جهت ارایه واکنش مناسب نسبت به تغییرات ویروسی؛ با تاکید بر ضرورت آنالیز و پایش تغییرات ژنتیکی ویروس در تمام کشورها، گفت: در کشور ما نیز باید به سرعت مراکزی مجهز برای انجام کار تحقیقاتی و پایش تغییرات ژنتیکی ویروس سارس کو 2 راه اندازی شده و از اتکا به یک مرکز به صورت مونوپولی اجتناب گردد، به عبارت دیگر باید مراکز مختلف دارای توانایی لازم در این زمینه و همچنین مراکز درگیر و ارجاعی سیستم های کووید مجهز شده و امکانات لازم برای پایش و کار بر روی تغییرات ژنتیکی ویروس در اختیارشان قرار بگیرد.

وی با تاکید بر ضرورت انجام کار جدی در این زمینه، گفت: در حال حاضر مراکز دارای تخصص و توانایی لازم در این زمینه داریم که امکانات لازم را ندارند و از طرف دیگر مراکز غیرمرتبط با کووید ولی دارای امکانات زیاد داریم، بنابراین برای انجام کار جدی در این زمینه و کسب نتایج مثمر ثمر باید مراکز دارای توانمندی لازم را شناسایی نموده و بدون هیچ بغض و غرضی آنها را تجهیز کنیم تا علاوه بر واکنش سریع نسبت به تغییرات ویروس کووید، در آینده نیز بتوانیم نسبت به رخدادهای اطراف خود واکنش مناسبی داشته باشیم.

ایجاد و تقویت سیستم کنترلی و پایش مناسب در کشور

دکتر ناجی ایجاد و تقویت یک سیستم کنترلی و پایش مناسب در کشور را نکته حایز اهمیت بعدی دانست و گفت: متاسفانه بسیاری از کشورها نسبت به پاندمی کرونا بد عمل کردند، به عنوان نمونه همین واریانت انگلیس چند ماه پیش در استرالیا نیز مشاهده شده ولی اجازه شیوع و انتشار گسترده به آن داده نشد؛ چراکه استرالیا سیستم کنترلی بسیار محکمی داشته و با واکنش سریع جلوی شیوع و گسترش آن را گرفت.

چرخش بیشتر ویروس در جامعه شانس ایجاد تغییرات در آن را بیشتر می نماید

این استاد ویروس شناسی با تاکید بر اینکه با تمام قدرت و با قاطعیت باید جلوی گسترش و گردش ویروس را بگیریم، مطرح کرد: چرخش و شیوع بیشتر ویروس در جامعه، شانس ایجاد تغییرات در آن را بیشتر می نماید؛ در این میان تجربه کشورهایی مانند چین و کره نشان داد که با اعمال مداخلات جدی برای جلوگیری از شیوع بیماری، می توان زنجیره انتقال را متوقف کرد.

وی با اشاره به بعضی ضعف های داخل کشور در این رابطه همچون محدودیت های بیمارستانی، عدم انجام پایش های ژنتیکی ویروس و شرایط بد مالی جامعه، تاکید نمود: باید نسبت به این مساله بسیار حساس تر بوده و قطع زنجیره انتقال بیماری را جدی تر بگیریم؛ تحقق این هدف با اعمال برنامه مدون و قاطع برای کنترل اپیدمی امکانپذیر است.

دکتر ناجی با اشاره به اثرگذاری محدودیت ها و پروتکل های اخیر در کاهش موارد ابتلا، گفت: البته همانگونه که مسئولین نیز مطرح نموده اند، شرایط فعلی شنماینده بوده و با کمترین بی دقتی و یا عادی انگاری شرایط برگشت پذیر است، بخصوص اینکه شرایط بیماری در فصل زمستان سخت تر بوده و همچنین می دانیم که واریانت جدید سرعت انتقال ویروس را چند برابر نموده است.

اهمیت شروع سریع واکسیناسیون جهت قطع زنجیره انتقال و پیشگیری از جهش ویروس

این استاد تمام ویروس شناسی همچنین با تاکید بر اهمیت شروع سریع واکسیناسیون در جوامع جهت قطع زنجیره انتقال بیماری و پیشگیری از جهش ها و تغییرات ویروس، مطرح کرد: اگرچه فراوری واکسن ایرانی باعث افتخار است، اما نمی توان تا 6 ماه آینده صبر کرد و مسئولین باید هر چه سریعتر و به صورت جدی واکسیناسیون گسترده را شروع نمایند. چراکه در اپیدمی های پیش رونده ای همچون کووید از دست دادن زمان تهدید عظیمی بوده و تبعات جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت.

دکتر ناجی با تاکید مجدد بر انجام کار علمی و تحقیقاتی و پایش جدی تغییرات ویروس در کشور، گفت: در حال حاضر در اغلب کشورها کنسرسیوم های مراکز علمی برای پایش ژنتیکی ویروس ایجاد شده و به عنوان نمونه انگلستان کنسرسیوم پایش و مونیتورینگ کووید 19 را ایجاد نموده و به صورت جدی 10 درصد مبتلایان را مورد آنالیز و پایش ژنتیکی قرار می دهد. البته اهمیت این پایش فقط در انسان ها نیست و باید در محیط و حیوانات هم انجام گردد، چراکه این تغییرات بر روی مسایل مهمی همچون درمان، وخامت بیماری، میزان مرگ و میر، برنامه واکسیناسیون و حتی ابزار تشخیصی بیماری اثرگذار است، لذا راه اندازی مراکز پایش ژنتیکی در داخل کشور اهمیت بالایی دارد.

رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی در انتها با تاکید بر اینکه باید از تهدید کرونا برای کشور فرصت ایجاد کنیم، مطرح کرد: راه اندازی مراکز پایش ژنتیکی ویروس یکی از فرصت های کلیدی و پایه ای در این رابطه است که می تواند بستر پیشرفت های علمی در آینده و مواجهه مناسب با بحران های مشابه در آینده را فراهم کند.