گذری بر خانه باغی که امیرکبیر در آن سکونت داشت، امیرکبیر در تبریز چه می کرد؟ - مجله باهام

جهت دریافت خدمات خرید درب ضد حریق با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. گروه آبان ارائه دهنده بهترین درب ضد سرقت ایرانی و خارجی میباشد.

امیرکبیر و پدرش در اوایل دوره قاجاریه در دستگاه ولیعهدی تبریز روزگار گذرانده اند، پدر امیرکبیر در بخش آشپرخانه حرم خانه تبریز مشغول به کار بود و محمد تقی خان(امیرکبیر) نیز به همراه فرزندان ولیعهد در دوره قاجار آموزش های ارائه شده توسط معلمان و مربیان به فرزندان ولیعهد را می آموخت، این فرایند باعث شکوفایی و نمایان شدن استعداد، نخبگی و زکاوت امیر کبیر شد و نهایتا به خاطر زکاوت خود وارد دربار شده و در بخش دیوانی که مربوط به ثبت و ارسال نامه ها و فرمان ها بود، مشغول به کار شد.

امیرکبیر، بعد از طی این مراحل، مدارج سیاسی را به ترتیب یکی پس از دیگری طی نموده و بعد از به پادشاهی رسیدن محمدشاه قاجار(سومین شاه قاجار)، به همراه دستگاه دیوانی با محمدشاه از تبریز به تهران راهی شده و در تهران نیز صاحب مناصب بسیاری شد و با دختر محمدشاه قاجار ازدواج کرد؛ در نهایت نیز درایت و کاردانی وی او را به صدراعظمی حکومت قاجار رساند.

او در دوران حضور خود در تبریز، خانه باغی به دور از حرم خانه ولیعهد برای خود احداث کرد، چراکه بیشتر رجال و بزرگان در آن موقع در بافت مرکزی تبریز و در نزدیکی حرمخانه سکونت داشتند، اما در اطراف شهر نیز خانه و خانه باغی را جهت استراحت، برگزاری جلسات رسمی و... برای خود احداث می کردند. بر این اساس، امیرکبیر نیز به عنوان رجل دیوانی، خانه باغی در اطراف شهر احداث کرد.

نام محله وزیرآباد تبریز به یادگار مانده از این بزرگمرد است که اصلاحات چشمگیر بسیاری را در ایران دوران قاجار انجام داد؛ او روزگارانی در این محله گذران عمر نموده و در خانه باغی که امروز آن را خانه امیرکبیر می نامند، سکونت نموده است.

قدمت خانه امیرکبیر به اوایل دوره قاجار بازمی گردد؛ این خانه باغ بعد از عزیمت امیرکبیر از تبریز به تهران، مورد استفاده واقع نشد و بعدها نیز در گذر زمان، بیش از 90 درصد آن تخریب شده و تنها دو پلان از آن باقی مانده بود که به همت شهرداری منطقه و اداره کل میراث فرهنگی، کار مرمت خانه امیرکبیر از نیمه اول سال 92 شروع و این بنا در همان شکل اصیل خود بازسازی شد.

علاوه بر نام محله وزیر آباد، خیابان منتهی به خانه باغ امیرکبیر نیز به نام امیرکبیر ثبت شده و مغازه های بسیاری در این محله از عنوان امیرکبیر استفاده نموده اند که این موضوع پیوند دیرینه مردم این منطقه با این بزرگمرد تاریخ را نشان می دهد. مردم این منطقه و حتی اهالی سایر محله ها نیز شب های تابستان به آغوش پرمهر باغ امیرکبیر آمده و در این خانه تاریخی ساعاتی می آسایند.

با این که اطراف خانه امیرکبیر و باغ وی برای بازدید و استفاده عموم مردم فراهم است، اما مردم تبریز همیشه کنجکاو و در حسرت بازدید از داخل خانه امیرکبیر هستند؛ به گفته بعضی از شهفرایندان، خانه وی در اختیار یک موسسه قرار داشته و امکان بازدید عموم از داخل این بنا میسر نیست. مجسمه تمام قد امیرکبیر نیز که در داخل این باغ قرار داشت، به گفته بعضی اهالی، اخیرا توسط شهرداری تبریز به خیابان جمهوری اسلامی- مقابل پاساژ امیرکبیر منتقل شده است.

یک تاریخ شناس در رابطه با خانه باغ امیرکبیر به خبرنگاران می گوید: امیرکبیر، آن موقع خانه باغی را در محله وزیرآباد فعلی راه اندازی کردکه به باغ وزیر شهرت داشت؛ در آن موقع، اطراف این خانه باغ خالی از سکنه بود اما بعدها این منطقه نیز مسکونی شد و به خاطر باغ وزیر و از باب این که وزیر مشهور قاجاری در این منطقه سکونت داشته است، نام محله نیز در بین مردم به عنوان محله وزیرآباد مشهور شد. هم اکنون این خانه باغ مرمت شده و تحت عنوان خانه امیرکبیر میزبان مردم تبریز است. این خانه باغ، منتسب به امیرکبیر و خانواده وی بوده و خود امیرکبیر، عیال و فرزندش ساعد الملک مدتی را در این باغ زندگی نموده اند.

کریم میمنت نژاد ادامه می دهد: این خانه باغ بطور کلی فرسوده و مخروبه شده بود، چراکه با عزیمت امیرکبیر از تبریز به تهران دیگر مورد رسیدگی واقع نشد و در گذر زمان، متروکه و مخروبه شد، تا این که شهرداری تبریز طی 20 سال اخیر باغ را تملک نموده و خانه باغ را در همان شکل اصیل و قدیمی خود، مرمت و بازسازی کرد.

وی می گوید: باغ امیرکبیر جزو یکی از نفیس ترین باغ ها و کوشک های ایرانی است؛ این خانه با هم اکنون جزو یکی از خانه های باغ های سبک اصیل تبریز است که ویژگی های کامل یک کوشک ایرانی و باغ ایرانی در آن دیده می گردد، هرچند این بنا مرمت شده و با دخل و تصرفاتی به یک پارک عمومی تبدیل شده اما کماکان نشانه های یک کوشک و باغ اصیل ایرانی در آن قابل مشاهده است. افرادی هم که این بنا را مرمت نموده اند، بسیار کوشش نموده اند تا عین همان خانه باغی که در دوران سکونت امیرکبیر وجود داشت را احیا نمایند.

میمنت نژاد در پاسخ به بعضی روایت های مطرح شده در رابطه با خانه باغ امیرکبیر، اظهار می نماید: روایت های مختلفی می تواند مطرح گردد اما چیزی که واضح است، این باغ برای سکونت دائم نبوده و رجال به ویژه در دوره قاجاریه در محوطه حرمخانه تبریز و در داخل بافت تاریخی تبریز سکونت دائمی داشتند، اما این باغ و خانه باغ هایی که رجال قاجار در اطراف شهر احداث می کردند، کارکرد آسایشی و تفریحی داشته است.

وی در این خصوص می افزاید: امیرکبیر و عیال و فرزندش نیز بر اساس همین کارکرد، مدتی را در این خانه باغ سکونت کردند، آنان در این محله بوده اند و زندگی نموده اند که نام محله به وزیرآباد معروف شده است، نام محله وزیرآباد نشان می دهد که امیرکبیرکه وزیر اعظم ایران بود به همراه خانواده اش به این خانه باغ رفت و آمد داشته و مدتی را ساکن شده اند.

می خواهم تهران را مثل تبریز آباد کنم

میمنت نژاد می گوید: بیشتر رویدادهایی که در دوره های مختلف حکومت قاجار در کشور اتفاق می افتاد، توسط کاردان ها و کارگزاران انجام می شد، اما در نهایت به اسم پادشاه یا ولیعهد تمام می شد. زمانی که محمد تقی خان(امیرکبیر) در تبریز سکونت داشت، عباس میرزا به عنوان نایب السلطه ایران حضور داشته و بعد از آن نیز فرزندان عباس میرزا حاکم می شوند. امیرکبیر همیشه در این دستگاه های حاکمیتی جزو مسئولان رده بالای حکومتی تبریز بود و اقدامات بسیاری را در این ایام در این شهر انجام داد.

وی ادامه می دهد: بعد از دوران 50 الی 100 ساله از زلزله 1194 هجری قمری در تبریز، میزرا تقی خان(امیرکبیر) به همراهی ابوالقاسم قائم مقام فراهانی توانستند مقدمات رفاه و عمران را تبریز فراهم نمایند، چنانچه یک جمله از امیرکبیر مشهور است و زمانی که به تهران می رسد، از اهداف او می پرسند و امیرکبیر پاسخ می دهد: می خواهم تهران را مثل تبریز آباد کنم.

امیرکبیر، منشا اصلاحات در ایران دوران قاجار

میمنت نژاد می گوید: امیرکبیر، منشا اصلاحات در ایران بود. در دوران امیرکبیر، مدت ها بود که در سیستم پادشاهی ایران، قانون و مجلسی حاکم نبود و قدرت مطلقه کشور در دست دربار و شاهزادگان قاجاری بود، در این سیستم، کابینه نیز در مقام دولت وظیفه رتق و فتق امور معیشتی مردم و کشورداری را برعهده داشت؛ در این شرایط که پول و سرمایه مملکت در دربار و مابین شاهزادگان قاجاری به هدر می رفت، امیرکبیر اولین قدم اصلاحات را برداشت و مواجب شاهزادگان قاجاری را محدود کرد، چراکه تمامی شاهزادگان بدون هیچ کار و فعالیتی، مواجب دولتی بسیار بالایی دریافت می کردند که امیرکبیر این مواجب را محدود کرد.

وی می گوید: ارتقای آگاهی و دانش در جامعه نیز دومین کاری بود که امیرکبیر انجام داد؛ هر کشور و ملتی با آگاهی و دانش جهت ترقی را در پیش می گیرند، بر این اساس امیرکبیر نیز تعدادی از فرزندان رجال را به عنوان دانشجو به خارج از کشور فرستاد تا علم طب، مهندسی و علوم جدیده را فرا بگیرند و برگردند؛ بعد از این که اولین گروه محصلان اعزامی به خارج رفته و تعدادی از آنان برگشتند، امیرکبیر دارالفنون را به عنوان دومین دانشگاه ایران(بعد از دانشگاه ربع رشیدی تبریز) در تهران تاسیس کرد.

این تاریخ شناس ادامه می دهد: او، اقدامات بسیار مهم و اساسی در رابطه با گمرکات، حذف القاب طولانی برای حاکمان، تاسیس روزنامه وقایع اتفاقیه،آموزش های عمومی و توسعه راه ها انجام داد و در نهایت انجام مهم ترین کار که مبارزه با استعمار و کوشش برای خلع ید اجانب از حکومت ایران بود، برای وی گران تمام شد؛ کوشش های وی در این رابطه باعث شد تا توطئه ای توسط مهدعلیا مادر ناصر الدین شاه چیده شده و ابتدا دستور برکناری امیرکبیر و سپس دستور قتل وی صادر گردد. او را به اصفهان تبعید کردند و در نهایت یکی از میر غضب باشی های حکومت قاجار در راه و در باغ فین کاشان، با زدن رگ وی در حمام فین، به زندگی وی سرانجام داد. اکنون، مقبره امیرکبیر در کربلا، در حرم امام حسین(ع) واقع شده، اما شاید کمتر کسی از وجود مقبره این بزرگ مرد با خبر باشد.

وی در بخش دیگری از سخنانش تاکید می نماید: رجال قاجار همیشه با دیدگاه خاصی به تبریز نگریسته و تبریز را بسیار عزیز شمرده اند و خواسته اند پیشرفت های جهان را در تبریز اعمال نمایند. برای ما نیز مهم است که امیرکبیر بازه ای از عمرش را در تبریز گذرانده است.

بر اساس این گزارش، خانه امیرکبیر در سال 1383 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

تصاویر زیر مربوط به قبل از مرمت این بنا است.