علم اقتصاد بومی نمی گردد - مجله باهام

بخشی از دانستنی هایی اقتصاد که در قالب علم جای می گیرد نیز در حکم علم است و بومی و غیربومی ندارد. حال اگر قصد استفاده سیاستگذاری از علم اقتصاد را داشته باشیم، ممکن است که چند قاعده اثبات شده در هر بخش داشته باشیم که تنها تعدادی از آنها به درد سیاستگذاران بخورد. بدین ترتیب از دانسته های اثبات شده علم اقتصاد بهره می بریم. برای مثال علم اقتصاد می گوید، اگر پایه پولی افزایش یابد تورم ایجاد می گردد. اگر پایه پولی اندک افزایش یابد با تورم کمتری روبرو می شویم و اگر همزمان فراوری از پایه پولی رشد بیشتری داشته باشیم، تورمی هم نخواهیم داشت. این قاعده در ایران و تمام کشورهای جهان وجود دارد.

این بخش از علم اقتصاد هیچ تفاوتی در مناطق مختلف جهان ندارد و بر همین اساس امکان بومی سازی آن نیز وجود ندارد.

ممکن است بگوییم که در کشور ما مردم فرهنگ خاصی دارند و رفتارهای خاصی در شرایط تعیین از خود نشان می دهند که عواقب خاصی نیز به دنبال دارد. اگر این موضوع را اثبات کنیم، به یک قاعده علمی تبدیل می گردد که براساس مشاهدات تجربی به دست آمده است. اما این یافته به معنای بومی سازی نیست، بلکه به معنای یافته های علمی براساس تجربیات خاص دراقتصاد ایران است. ممکن است نتیجه آن فقط به درد سیاستگذاران در ایران بخورد و در هیچ کشور دیگری چنین شرایطی وجود نداشته باشد و ممکن است درآینده برای بعضی از کشورها نیز مصداق پیدا کند.

برای نمونه زمانی در اقتصاد می گفتند که اگر قیمت کالایی افزایش یابد تقاضا برای آن کاهش می یابد و برعکس. تصور می شد که این قاعده برای تمام کالاها یکسان است. اما در انگلستان، زمانی که قیمت سیب زمینی کاهش یافت، تقاضا برای آن افزایش نیافت. در واقع این قاعده برای کالاهای خاص و در شرایط خاص مصداق ندارد و بر همین اساس نتیجه گیری شد که تنها برای کالاهای عادی این قاعده کاربرد دارد، اما نمی توان گفت که این قاعده مختص انگلستان است. به این معنا علم بومی وجود ندارد و نمی توانیم بگوییم که علم مختص اقتصاد ایران است مگر اینکه علم نباشد. در صورتی که دانسته ای علم باشد و امکان اثبات داشته باشد در تمام جهان مصداق خواهد داشت.

ولی در سیاستگذاری می توان شرایط را آنالیز کرد و بسته به شرایط از یافته های علمی جهان استفاده کرد. گاه به جای علم از اعتقادات استفاده می گردد. برای مثال در نظام کمونیستی از باورها و اعتقادات رهبرانشان در اقتصاد استفاده کردند که دربعضی از موارد پیروز بود و دربعضی موارد نیزبه پیروزیت نرسید. نمی توان گفت که این جزو علم اقتصاد سوسیالیستی است.

در مجموع هر موضوعی که جنبه عام داشته باشد و مفهوم علم به خود بگیرد در تمام کشورها یکسان است. می توان اعتقادات و باورها را در سیاستگذاری ملاک عمل قرار دهیم و بگوییم که شرایط خاصی داریم، اما این به معنای بومی سازی علم اقتصاد نیست.