وزارت راه و شرکت گاز آسیب جبران ناپذیری را به محوطه کهنه قلعه میرآباد امامقلی وارد نموده اند - مجله باهام

محوطه کهنه قلعه میرآباد در شرق روستای میرآباد امامقلی در شهرستان ریگان و دهستان ناصریه بخش گنبکی استان کرمان واقع شده است. باستان شناسان قدمت این محوطه را که حدود 12 هکتار وسعت دارد، به دوره ساسانی و اسلامی متعلق دانسته اند.

به گفته شهرام زارع، سرپرست هیأت باستان شناسی کهنه قلعه این محوطه شامل چند پشته بوده که بیشترین ارتفاع آنها از سطح زمین های مجاور حدود 3 تا 5/3 متر است.

سال 1397 پرونده ثبتی این محوطه تهیه شده بود که در نهایت سال 1399 به شماره 33062 در لیست آثار ملی به ثبت رسید. پیش از آن اما محوطه بارها مورد تعرض واقع شده است.

زارع در این باره میگوید: این محوطه با وجود اهمیت فراوانی که دارد متأسفانه بخاطر عبور جاده آسفالت ریگان فهرج در اوایل دهه 1370 به شدت آسیب دیده و قسمتهای مهمی از آن تخریب شده است. در سالهای اخیر نیز شرکت گاز استان کرمان که زیر نظر شرکت ملی گاز ایران است، آسیب جبران ناپذیری را به قسمت هایی از این میراث ملی وارد نموده است.

او این لطمات را جبران ناپذیر میداند که به سبب ناگاهی اتفاق افتاده است اما بیان می نماید: انتظار می رود وزارت راه و شرکت ملی گاز برای جبران مافات و به نحو مقتضی در چارچوب مطالعات نجات بخشی و باستان شناختی و اقدامات حفاظتی مربوط به پژوهش و حفظ این اثر ملی مشارکت نمایند.

به گفته این باستان شناس، از جمله بقایای شاخص این محوطه یک بنای چهار طاقی یا آتشکده است که برای مطالعه تحول معماری مذهبی دوره ساسانی حائز اهمیت است. این بنا شامل فضای مربع مرکزی و راهروی پیرامونی است و در اطراف آن نیز فضاهای معماری متعدد وجود دارد.

او به دیگر یافته های این محوطه اشاره می نماید و میگوید: یک بنای بزرگ در مجموعه وجود دارد که ممکن است قلعه یا کاروانسرا بوده باشد و کاربری آن هنوز مشخص نیست. دو مجموعه معماری ستون دار نیز در این محوطه وجود دارد که مصالح همه بناها از خشت و چینه است و بیشتر پس از متروک شدن زیر خاک و بادرفت مدفون شده اند.

زارع بتازگی برنامه میدانی مشخص عرصه این محوطه کهنه قلعه میرآباد امامقلی را به خاتمه برده و محدوده حریم آن را پیشنهاد نموده است. او میگوید: به منظور برطرف خطر و تأمین حمایت های قانونی و بعلاوه برای پیگیری بعضی پرسش های پژوهشی، مشخص عرصه و پیشنهاد حریم در دستور کار نهاده شد و با ایجاد 19 گمانه آزمایشی حدود عرصه محوطه مشخص شد که البته باید پس از تدوین گزارش و نقشه های مربوطه فرآیندی را برای انجام ارزیابی های لازم به وسیله مراجع میراث طی کند.

سرپرست هیأت باستان شناسی کهنه قلعه بیان می نماید: این مجموعه تاریخی از جمله منابع فرهنگی ناشناخته ای بوده که در سالهای اخیر با فعالیت باستان شناسان در معرض شناخت و معرفی نهاده شده و خوشبختانه مردم منطقه، شورا و دهیاری روستای میرآباد خواهان حفاظت از آن به عنوان میراثی برای حال و آینده هستند.

او ادامه می دهد: مسئولان و مقامات منطقه نیز به مسائل میراث فرهنگی علاقمندند و در عین حال هنوز آگاهی عمیقی درباره ضرورت توجه به ارزش های میراث فرهنگی و بهره گیری از آن برای برون رفت از مسائل منطقه وجود ندارد.

تخریب های ناآگانه یا تعمدی تنها مشکل این محوطه ساسانی نیست. زارع میگوید: به سبب بحران های زیست محیطی مسائل عدیده ای در منطقه ها خشکی مانند ریگان بروز نموده و توسعه این منطقه ها در آینده بدون شناخت و مدیریت منابع فرهنگی نو امکان پذیر نیست. معضلات ناشی از بحران آب آسیب جدی برای اقتصاد تک محصولی منطقه و معیشت مبتنی بر کشاورزی سنتی آن در پی داشته و باید تدابیری برای آینده اندیشید.

این باستان شناس بیان می نماید: شهرهای حاشیه کویر متأسفانه از هر حیث مهجور هستند و با وجود غنای فرهنگی و وجود آثار متعدد تاریخی نسبت به مدیریت منابع فرهنگی اقدام قابل توجهی در این منطقه ها صورت نگرفته است.

برنامه میدانی برآورد باستان شناسی به منظور مشخص عرصه و پیشنهاد حریم محوطه کهنه قلعه میرآباد امامقلی به گفته شهرام زارع با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان، نمایندگی میراث در شهرستان ریگان، فرمانداری ریگان، بخشداری گنبکی و دهیاری روستای میرآباد امامقلی انجام شد.