ماه عسل تهران-ابوظبی در راه است؟ - مجله باهام

مهسا مژدهی: پس حمله به سفارت عربستان در تهران و قطع روابط دیپلماتیک کشورهای عربی با ایران، این روزها امارات چرخش سیاسی مثبتی نسبت به تهران داشته است.نشانه های آن از تابستان سال گذشته، خودش را کم کم نشان داد و حالا با شدت دریافت کمک های امارات به ایران بر سر کرونا و تماس های تلفنی میان مقامات ایرانی و اماراتی، روزنه ای برای حل اختلاف میان ابوظبی و تهران ایجاد شده است و به نظر می رسد هر دو کشور محتاطانه دست خود را برای دوستی با یکدیگر دراز کرده اند. رفتار ناامید کننده ریاض با کشورهای عربی از جمله امارات متحده عربی باعث شده تا حاکمان ابوظبی به فکر اتحادهای تازه و تقسیم بندی های نو در منطقه بیافتند. محمد بن زاید، ولیعهد امارات، حالا تلاش دارد تا از توانایی ذاتی اش برای ارتباط دریافت با دیگران، بهره بگیرد و از سیاست ایران ستیزانه خود کوتاه بیاید و در مقابل با استفاده از جاه طلبی هایش، آینده امارات را به گونه ای جدید طرح ریزی کرده و در راستا تبدیل شدن به یک قدرت معتمد و کم دردسر در خاورمیانه قرار بگیرد.

اما این چرخش ناگهانی امارات، آنهم در زمانی که دوست نزدیکش، عربستان کماکان بر اختلافات منطقه ای دامن می زند و بر دشمنی با ایران تاکید دارد، از کجا نشات گرفته و آیا ماه عسل دو کشور نزدیک است؟

پشت پرده نرمش ولیعهد امارات چیست؟

امارات در طول سال های گذشته به طرفداری از ریاض، بر طبل اختلافات با ایرانیان کوبید. اما از تابستان گذشته، اوضاع ناگهان تغییر کرد و این کشور تمایل زیادی از خود برای ترمیم زخم های قدیمی نشان داد. وقتی روز هشتم مرداد، یک گروه گارد ساحلی اماراتی، در بحبوحه بحران های منطقه ای وارد ایران شد تا در رابطه با همکاری مرزی دو کشور، تردد اتباع و ترددهای غیرمجاز یا بدون اطلاع و تسهیل و تسریع تبادل اطلاعات طرفین با مقامات ایرانی گفت وگو کند، معین بود که منطقه باید منتظر تقسیم بندی های تازه ای باشد. کمی بعد امارات تصمیم گرفت تا برخلاف ائتلافی که با عربستان در یمن داشت، بخشی از نیروهای نظامی اش را از این کشور خارج کند. در مقابل حوثی ها هم گفتند که به مقر نیروهای اماراتی حمله نخواهند کرد.

اما ماجرا به همین ختم نشد و در حالیکه روزنه های ایران برای حمل و نقل پول و فروش نفت روز به روز در حال محدود شدن بود، ابوظبی پا پیش گذاشت و گفت که قصد کمک در حل مسائل پولی و بانکی را دارد. همزمان یک روزنامه عربی هم نوشت که امارات در خرید و فروش نفت با تهران همراهی می کند. با اعلام این موضع دیگر بر ناظران معین شده بود که امارات در مورد ایران راستا متفاوتی از عربستان را در پیش گرفته است.

اما پشت پرده این حرکت ها چه بود؟

به اعتقاد بسکمک از ناظران، سیاست در امارات تنها در ابوظبی پیگیری نمی شود. حاکمان هفت ناحیه این کشور، هر کدام نفوذ و قدرتی دارند که در نتیجه تعامل آنها سیاست خارجی کشور معین می شود. حاکمان دوبی و شارجه تمایل زیادی به ارتباط با تهران دارند و یکی از دلایل این چرخش تصمیمی است که میان این سه حاکم گرفته شده است. از سوی دیگر ناامیدی امارات از عربستان و آمریکا باعث شده تا این کشور به دنبال دوستانی به غیر از سعودی ها در منطقه باشد. سیاست خارجی جدید امارات به نظر چندان تمایلی به جنگ و جدال و گروکشی با کشورهای منطقه ندارد و برخلاف سیاستی که عربستان در پیش گرفته است، بر پایه تعامل با خاورمیانه و خارج از آن شکل گرفته است. اختلافات با بن سلمان در یمن به شیخ زائد و پسرش نشان داد که برخلاف رسوم گذشته، اتحاد عربستان بر اساس عرب بودن یا نبودن کشورها معین نمی شود و اصل اولیه برای سعودی ها حفظ جاه طلبی خود با استفاده از کمک های ایالات متحده است و آنها خود را از حمایت قدرتهای عرب منطقه بی نیاز می بینند.

اختلافات در خلیج فارس در بهار و تابستان گذشته، ابوظبی را تشویق کرد تا راه خود را انتخاب کند و به نظر می رسد که تنش، آخرین چیزی است که بن زائد به آن فکر می کند.

کرونا فرصتی جدید برای نمایش حسن نیت ها

سفیر امارات در آمریکا می گوید هنوز زود است که در مورد حل اختلاف بین ابوظبی و تهران، نظری داده شود. او معتقد است که فرایندی که کشورش در پیش گرفته بود با شیوع کرونا به تعویق افتاده و از دیگران خواسته که فعلا منتظر بمانند. اما این تمام ماجرا نیست. روابط بین امارات و ایران بسیار کند جلو می رود. به غیر ازحرکات اولیه ابوظبی برای چرخش به سمت ایران، این فرایند تا پیش از بروز کرونا، عقب افتاده بود و نزدیک بود که به دست فراموشی سپرده شود. تمرکز امارات در ماه های گذشته بیشتر بر روی اختلافات با ریاض بود و وقت چندانی برای ترمیم رابطه با تهران نداشت. اما بیماری کرونا و همه گیری آن فرصتی را به حاکمان و شاهزاده های این کشور داد تا حسن نیت خود را نسبت به ایران نشان دهند.

اختلافات میان تهران و ابوظبی هر چند معمولا با تحریک سعودی ها تشدید شده، اما به خودی خود هم تقریبا همیشه با بهانه جزایر سه گانه و رقابت های منطقه ای جریان داشته باشد. امارات به صورت مداوم در سال های گذشته، طرف کشورهایی را می گرفت که خود را در تضاد با جمهوری اسلامی ایران می دانستند. برای همین چرخش شاهزاده اماراتی به سمت ایران، بسکمک را حیرت زده کرده است و با هر اقدامی از سوی آنها سوالات زیادی پیش می آید.

همه گیری کرونا اما باعث شد تا امارات متحده عربی، خود را به عنوان یک دوست و همراه در دوران سختی به ایران نشان دهد. کمک های این کشور زودتر از بسکمک دیگر از کشورها به سمت ایران روانه شد و تماس های تلفنی میان مقامات تهران و ابوظبی شدت بیشتری پیدا کرد.

به نظر می رسد که دیپلماسی میان ایران و امارات راه خود را پیدا کرده است و اختلافات منطقه ای که سال ها بر طبل آن کوبیده شده بود، در حال از دست دادن اهمیت خود هستند. بسکمک از ناظران تحولات جدید را در سایه تحولات عربستان می دانند. بن سلمان به کشورهای منطقه نشان داده که او تنها حاضر است در مقابل یک کشور از خود نرمش نشان دهد و آن آمریکاست. در دیگر موارد سود و زیان ریاض در اولویت قرار گرفته و پیوندهای عربی و منطقه ای که پیش از این حکام سعودی بر آن تاکید داشتند، رنگ باخته است. این چرخش عربستان با رهبری بن سلمان، کشورهای عربی را دچار حس ناامنی کرده است و در نتیجه آن، کسانی که روزی به خاطر حمایت از سعودی ها دستورات را از ریاض دریافت کرده و سیاست خارجی خود را با آن منطبق میکردند، راه تازه ای را انتخاب کرده اند که به جای ماجراجویی، عقلانیت را دنبال می کند.

23/ 312 310